Reuk - en Smaak stoornis - Anosmie

Bij veel neurologische aandoeningen komen reuk- en smaakstoornissen voor. De reuk- en smaakzenuwen liggen wel van elkaar af maar de functie's reuk en smaak hangen nauw samen. 

 

Permanent niet meer kunnen ruiken (anosmie) komt voor als de reukzenuw beschadigd is door het hersenletsel. Daarnaast kan het hersengebied (middelste deel van de temporaalkwab/ slaapbeenkwab) die zorgt voor de waarneming van geuren, beschadigd zijn (sensorineurale stoornis). Ten slotte kan de hersenstam beschadigd zijn en de zintuiglijke waarneming niet meer doorgeven.

 

Bij sommige hersenletsels kan iemand de geur- of smaak niet meer herkennen /identificeren. Dat heet reuk-agnosie. Hierbij is geen sprake van geheugenverlies. De zintuigen zijn nog intact. De persoon bijvoorbeeld ruikt wel het gas, maar weet de betekenis ervan niet, waardoor de gaskraan niet dicht gedraaid zal worden.  

 

Bij overprikkeling door hersenletsel kan iemand teveel ruiken en teveel proeven. Geuren kunnen onverdraaglijk worden. Voorbeelden zijn het te sterk waarnemen van parfum, etensluchten, lichaamsgeur, straatlucht enz. 

 

Door hersenletsel kan het eten ook ánders smaken en het komt ook voor dat mensen andere dingen lusten dan voor het letsel.

 

Genieten

Zonder reuk lijkt al het eten smakeloos en flauw. Bij het onderscheiden van smaak is geur nodig. Zonder reuk en smaak verlies je het vermogen te genieten van eten, drinken en van prettige geuren. Stel je de impact eens voor dat je niet meer kan genieten van je eten. Waarvoor zou je nog naar een restaurant gaan? Zou je nog kokkerellen of een taart gaan bakken? Zou je je de geur van bos, zee, bloemen, vers gemaaid gras niet enorm missen?

 

Alarmering

Geur en smaak hebben daarnaast een belangrijke signaleringsfunctie. Ze waarschuwen voor bedorven eten, brand-, gaslucht, potentieel gevaarlijke chemische stoffen en gassen enzovoorts. 

 
Zeefplaat
De bovenkant van de neusholte wordt gevormd door een bot dat de hersenen van de neusholte scheidt. Dat bot heet de zeefplaat. Uitgroeisels van zenuwcellen (bulbus olfactorius) vormen daar samen de reukzenuw (nervus olfactorius).
 
Een breuk in de zeefplaat of een abces of  kwaadaardig gezwel vlakbij dit bot leidt tot beschadiging van de reukzenuwen. Smaakzenuwvezels, die met de smaakzenuwen (nervus facialis en nervus glossopharyngeus) zijn verbonden gaan via de hersenstam naar de hersenen, naar het slaapbeenkwab. 
In het geval dat een gezwel de oorzaak was van reuk- en smaakverlies kan het operatief verwijderen van dit gezwel de smaak en geur helaas niet terugbrengen.
 
Neurologische oorzaken
Bestraling
Migraine
Schedelletsel, met name schedelbasisfractuur
Schade aan de aangezichtszenuw
Schade aan de reukzenuw
Schade aan de temporaalkwab, slaapbeenkwab of aan de hippocampus

Lees de blog van Sylvana over haar ervaringen met een reuk en smaakstoornis.

Woordverklaring

GEUR:

Anosmie         Onvermogen om reukprikkels waar te nemen

Hyposmie       Verminderd vermogen reukprikkels waar te nemen

Hyperosmie    Toegenomen vermogen reukprikkels waar te nemen

Dysosmie       Veranderde waarneming van reukprikkels

Reuk-agnosie  Onmogelijkheid om reukprikkel te identificeren /classificeren

 

SMAAK:

Ageusie          Onvermogen om smaakprikkels waar te nemen

Hypogeusie     Verminderd vermogen smaakprikkels waar te nemen

Hypergeusie    Toegenomen vermogen smaakprikkels waar te nemen

Dysgeusie       Veranderde gewaarwording van smaakprikkels

Smaak-agnosie Onmogelijkheid om smaakprikkel te identificeren /classificeren

Interessante links:

http://www.ruikenenproeven.nl/informatie/reuk-en-smaakstoornissen/

Lees de blog van Sylvana over haar ervaringen met een reuk en smaakstoornis.

Bronnen:
Umami: Van Nieuw Amerongen, 1994; Lindemann, 1996; Spielman, 1998 en Ackerman en Kasbekar, 1997; Spielman, 1998

ntvt.nl/tijdschrift/tijdschrift_item/t/smaak_en_reukstoornissen

Farbman, Injury-stimulated neurogenesis in sensory systems. Adv Neurol 1997; 72: 157-161, Mott, Leopold. Disorder in taste and smell. Med Clin North America 1991; 75: 1321-1353, tastescience.com/, Small DM, Gerber JC, Mak YE, Hummel T. Differential neural responses evoked by orthonasal versus retronasal odorant perception in humans. Neuron. 2005 Aug 18;47(4):593-605
Fark, T., Hummel, C., Hähner, A., Nin, T., & Hummel, T. (2013). Characteristics of taste disorders. Eur Arch Otorhinolaryngol, 270(6), 1855–1860.

Patel, R.M., & Pinto, J.M. (2014). Olfaction: anatomy, physiology, and disease. Clinical Anatomy (New York, N.Y.), 27(1), 54–60

Temmel, A., Quint, C., Schickinger-Fischer, B., Klimek, L., Stoller, E., & Hummel, T. (2002). Characteristics of olfactory disorders in relation to major causes of olfactory loss. Arch Otolaryngol Head Neck Surg, 128, 635–641.
Van Sonderen, A., De Laat, K. F., & Rijntjes, E. (2013). Smaakverlies: oorzaken, gevolgen en behandeling. Nederlands Tijdschrift Voor Geneeskunde, 157(50), 2372–2377.