Schouderpijn komt veel voor na een hersenletsel, niet alleen in de acute fase maar ook in de chronische fase. Het gaat vaak om heftige ernstige pijn.

Met name na een beroerte (CVA) in de acute fase heeft iemand kans op een vorm van schouderpijn. Ongeveer 30-40% van de mensen met een beroerte kregen binnen enkele dagen tot weken pijn in hun schouder. Met name wordt dit gezien bij mensen met een halfzijdige verlamming.
Meestal zit de schouderpijn aan dezelfde lichaamshelft (ipsilateraal) als waar de beroerte plaatsvond in het hoofd. Dat wordt ook wel 'hemiplegic shoulder pain' (HSP) genoemd.

Ook bij andere hersenletsels komt schouderpijn voor.Ook in de chronische fase.

Schouderpijn kan veroorzaakt worden door:

• Een beschadiging van de plexus brachialis. Dat is een knooppunt van zenuwweefsels boven het sleutelbeen. Daarvandaan lopen de zenuwen uit naar de schouder, arm en de hand.
  
  
• Frozen shoulder Zie verderop of volg deze link.

• Een scheur van de pees (peeruptuur). De betreffende spierpees scheurt gedeeltelijk of geheel. Mensen horen vaak een knappend geluid bij een ongeluk met de arm. Het gaat gepard met een zeer heftige pijn. Daarna treedt er een verlies van spierfunctie op. Er is vaak een blauwe plek en zwelling zichtbaar.
  
• Bursitis, slijmbeursontsteking.
• Gespannen spieren van de schoudergordel.
  
  
• Schouder-handsyndroom bij halfzijdige uitval (volg link)
  = vorm van complex regionaal pijnsyndroom (CRPS)
  
  
• Dwangstand/ contractuur. Zie volgende alinea of volg deze link.
  
  
• Een subluxatie in het schoudergewricht. De bovenarm schiet dan gedeeltelijk uit de kom. Zie verderop op deze pagina.
  
  
• Pijn door spasticiteit.
  
  
• Verkramping van spiergroepen wat pijn tússen de schouderbladen kan geven. Onder andere komt dit door zintuiglijke overprikkeling dat kan leiden tot tijdelijke veranderingen in de aansturing van spiergroepen vanuit de hersenzenuwen.* Dat kan verkrampingen geven in spieren en pijn veroorzaken.
  
  
• Neuralgische amyotrofie of plexus brachialis neuropathie, is een aandoening van de zenuwen met kenmerkende terugkerende aanvallen van pijn in de schouder, arm en/of hand. Daarna kan een gehele of gedeeltelijke verlamming van de spieren op deze plaatsen optreden. Er zijn veel factoren die een rol kunnen spelen bij het onstaan; allen spelen een rol op het afweersysteem. O.a. rek en trek op de zenuwen van de plexus kan de grens tussen zenuw en bloedbaan minder dichtmaken en kan de zenuw kwetsbaarder worden voor een beschadiging door het afweersysteem.
  
  
• TOS / Thoracic Outlet Syndroom / schoudergordelsyndroom is een verzamelnaam voor aandoeningen die veroorzaakt worden door het bekneld raken van de vaatzenuwbundel in het schoudergebied. Deze vaatzenuwbundel bestaat uit een slagader, een ader en een zenuwknoop. Bij verreweg de meeste mensen met TOS komt het door druk op de armzenuwen. Bij de anderen wordt het veroorzaakt door afwijkingen in het bloedvatenstelsel. Meer info via externe link.
  
  
• Peesontsteking (tendinosis) van de pees die de spieren van de arm met de botten verbindt. Een pees kan ontsteken door een enkele of door chronische overbelasting. Het kan ook ontstaan door reumatische aandoeningen, een ongeval of microtrauma's.
  

Pijn in de schouder kan de revalidatie bemoeilijken!

* Onderzoek naar overprikkeling Hoe beïnvloedt overprikkeling het leven van mensen met Niet Aangeboren Hersenletsel. https://www.overprikkeling.com/onderzoek-overprikkeling

Enkele schouderpijnsyndromen uitgelicht:

• Schouder-handsyndroom bij halfzijdige uitval (volg link)

• Dwangstand of contractuur

Als iemand zich niet, of moeilijk, kan bewegen door het hersenletsel, dan kunnen
gewrichten en spieren erg stijf worden. De spieren verschrompelen en raken daardoor verkort.
Zo kan een dwangstand of contractuur ontstaan. Dat is een medische term voor een bewegingsbeperking in het gewricht of in de spieren. Na verloop van tijd kan iemand dan niet meer de spieren goed gebruiken of de arm of vingers strekken.

Een contractuur of dwangstand is erg pijnlijk en belemmert het normale functioneren.
Voorbeelden: een hand die in een dwangstand van een vuist staat kan je niet meer gebruiken. Een schouder die vastzit maakt dat aankleden en iets pakken niet meer gaat.

• Schouder-handsyndroom (shoulder-hand syndrome/SHS)

Een specifieke vorm van het complex regionaal pijnsyndroom (CRPS) komt voor na een halfzijdige verlamming na hersenletsel. Dat wordt ook wel het schouder-handsyndroom genoemd. De slechte houding van de arm, de afhangende arm, overstrekking van de arm of hand tijdens het liggen, ondeskundig trekken aan de arm bij aan-en uitkleden of bij het verplaatsen van de patiënt kunnen een schouder-handsyndroom veroorzaken.

 
De eerste klachten van een schouder-handsyndroom zijn pijn, roodheid, warmte en zwelling, dat duidt op een ontsteking.
De hand kan opgezet (gezwollen) zijn en dat kan gepaard gaan met verstijving en dus bewegingsbeperking van de schouder en vingers. Daarna wordt de huid van de arm kouder en klammer. De verhoogde gevoeligheid voor pijn begint. Er kan plaatselijke botontkalking (osteoporose) optreden.
Als niet ingegrepen wordt kan het gewricht blijvend verstijven. De pols kan blijvend gebogen staan. De hand kan zeer moeizaam bewogen worden. Er kunnen zelfs misvormingen van het bot optreden.
De factoren van het ontstaan van het schouder-hand syndroom wordt in een afbeelding getoond

Voorkomen is beter dan genezen!
Mobilisering (bewegen) en goed positioneren zijn de sleutelwoorden. Goede fysiotherapeutische en ergotherapeutische hulp kan veel pijn voorkomen. Ook voorlichting aan partners en mantelzorgers hoe een verlamde arm goed neergelegd (positionering) kan worden of aan- en uitgekleed kan worden is belangrijk.

Geef wisselligging; verander de positie van de arm elke drie uur. Leg bij een zwelling in de hand, de hand hoger op een kussen zodat het vocht terug kan stromen naar het hart. Leg een kussen onder de arm en onder de schouderkop om iemand goed te ondersteunen. Doe ringen en armbanden af om stuwing te voorkomen (opzwellen van de hand). Om iemand te stimuleren de arm en hand te gebruiken kan het nachtkastje aan een andere kant geplaatst worden, tenzij iemand óók hemispatieel neglect heeft. Dat neemt diegene niet waar aan één lichaamshelft. Zorg dat de (rol)stoel goede arm-ondersteuning biedt met bijvoorbeeld een werkblad.

Oefeningen
Als iemand niet halfzijdig verlamd is maar een gedeeltelijke onvolledige verlamming (hemiparese) met krachtsverlies heeft, kan die persoon gestimuleerd worden tot oefeningen. Anders zal een therapeut of mantelzorger passief de arm kunnen oefenen:

• Knijp met de aangedane hand
  
• Beweeg zoveel mogelijk de vingers in en uit handpalm
  
• Probeer de arm en schouder op te trekken en weer te laten zakken
  
• Probeer met de ene hand de andere schouder aan te raken
• Probeer de arm en schouder op en neer te bewegen met de elleboog naar voren. Niet verder dan een hoek van 90°
• Breng de aangedane hand naar de mond
• Maak fietsende bewegingen met de handen.

• Frozen shoulder

Een frozen shoulder is niet per definitie een gevolg van hersenletsel, maar het blijkt dat de kans groot is, dat iemand met hersenletsel, een frozen shoulder oploopt.

Iemand kan aan de verlamde of aangedane kant, of aan de juist niet aangedane goede kant, door houdingsverschillen en overbelasting een frozen shoulder of andere schouderpijn ontwikkelen.

Een frozen shoulder is een hevig pijnlijke verkleving van het schouderkapsel (capsulitis adhesiva) dat door overbelasting of spontaan kan ontstaan.

De term frozen slaat niet op de temperatuur van de schouder maar op de ernstige stijfheid van het schoudergewricht.
Mensen met diabetes en Parkinson hebben sowieso een grotere kans om een frozen shoulder te ontwikkelen.

• Subluxatie van de schouder

Schoudersubluxatie. Bij een subluxatie van het schoudergewricht  schiet de bovenarm gedeeltelijk uit de kom. Dit komt, kort na een beroerte, veel voor. De verzwakte spieren en lage spierspanning (tonus), zorgen voor een geleidelijke overbelasting van het gewrichtskapsel. Vervolgens kan dit leiden tot een onjuiste positie van de kop van de bovenarm (humerus). Daardoor kan de arm uit de kom schieten.