Algemene inleiding

Overprikkeling ontstaat als er relatief te veel prikkels binnenkomen dan de hersenen kunnen verwerken. Het zij doordat gezonde hersenen tijdelijk overbelast zijn, het zij doordat door een hersenaandoening de hersenen een lagere belastbaarheid kennen.

Er zijn verschillen te zien tussen zieke en gezonde hersenen in overprikkeling qua ernst van de klachten, de duur van de klachten en de 'hersteltijd' die de hersenen nodig hebben om weer tot de 'rust' terug te keren die passend is bij de gezonde mens of de mens met beschadigde hersenen.

Daarbij moet worden opgemerkt dat de mens met beschadigde hersenen al 3-0 op achterstand staat doordat er een dagelijkse moeheid is, hersenmoeheid.

Op deze pagina bespreken we alleen de cognitieve en emotionele overprikkeling wat betreft oorzaken en gevolgen.

Er is namelijk verschil tussen cognitieve, emotionele en zintuiglijke overprikkeling bij hersenletsel:

• Cognitieve overprikkeling
  Cognitieve oorzaak en cognitieve klachten. Kan gepaard gaan met minder ernstige fysieke klachten dan de zintuiglijke variant.
  
  
• Zintuiglijke overprikkeling
  De zintuigen zijn de oorzaak zijn van klachten bij zintuiglijke overprikkeling. Kan gepaard gaan met ernstiger fysieke klachten en cognitieve klachten.
  
  
• Combinatie van cognitieve en zintuiglijke overprikkeling
  De oorzaak ligt zowel in zintuiglijke en cognitieve prikkels. De gevolgen uiten zich fysiek en cognitief.

Cognitieve en emotionele overprikkeling

Het woord cognitie behelst alles wat met het denken samenhangt.

Veel mensen met hersenletsel ervaren een vertraagde informatie verwerking sinds het hersenletsel, waardoor het tempo van gewone denk- en luistertaken intens vermoeiend kan worden en kan leiden tot cognitieve en enkele fysieke klachten.

Over het algemeen zijn de klachten die door cognitieve overprikkeling alleen komen, milder dan de klachten door de combinatie van cognitieve en zintuiglijke overprikkeling.

• Cognitieve overprikkeling kan optreden als er teveel bewuste denktaken verricht (moeten) worden, zoals geheugentaken, leertaken, taken waar de aandacht voor nodig is of om iets te begrijpen. Of als informatie te snel wordt aangeboden voor het verwerkingstempo van de persoon.
• Cognitieve overprikkeling treedt op als iemand te moe is om te denken. Het brein kan het denken of bewuste waarnemingen niet meer bijbenen.
• Cognitieve overprikkeling kan een oorzaak ( een stapeleffect) zijn van zintuiglijke overprikkeling, waarbij een enkele zintuiglijke prikkel teveel kan zijn.
• Cognitieve overprikkeling en zintuiglijke overprikkeling kunnen elkaar wederzijds beïnvloeden, elkaar versterken. Zelfs kunnen zij samen leiden tot een vicieuze cirkel van overprikkeling.
  
  Toch valt voor veel mensen met hersenletsel met deze vorm van overprikkeling wel nog wat winst te behalen door goed de grenzen in de gaten te houden. Door de signalen van vermoeidheid en grenzen te leren kennen. Met een 'plannen en niet rennen', agendabeheer, duidelijke structuur én goede uitleg aan omstanders is deze vorm van overprikkeling beter hanteerbaar. Echter besef dat het leven onvoorspelbaar is. Er zullen altijd dagen, weken komen dat het niet zal lukken.
  
  

Emotionele overprikkeling
Officieel valt emotionele overprikkeling onder de cognitieve overprikkeling van het denken.

• Emotionele overprikkeling treedt op als er teveel emotioneel belastende momenten geweest zijn of als iemand te moe is om de emoties te verwerken.
• Emotionele overprikkeling kan een oorzaak (bijvoorbeeld een stapeleffect) of gevolg zijn van zintuiglijke overprikkeling.
• Als iemand cognitief teveel prikkels heeft moeten verwerken door bijvoorbeeld een te drukke weekagenda, dan zal diegene sneller emotioneel kunnen worden.
• Bij teveel emotionele momenten kan één zintuiglijke prikkel teveel zijn voor het brein.
• Emotionele overprikkeling wordt internationaal gecodeerd onder de ICD code F06.6 organische labiel affect stoornis.[6] Dat wil zeggen dat de emotionele labiliteit voortkomt uit een organische stoornis, in dit geval disfunctie van de hersenen.
  
  Toch valt voor veel mensen met hersenletsel met deze vorm van overprikkeling vaak nog wel wat winst te behalen.

Gevolgen

Over het algemeen zijn de klachten die door cognitieve overprikkeling alleen komen, milder dan de klachten door de combinatie van cognitieve en zintuiglijke overprikkeling. As er een combinatie is van deze twee vormen van overprikkeling, of als er alleen zintuiglijke overprikkeling is, kunnen deze gevolgen optreden:

• algemene neurovegetatieve disbalans* (autonome zenuwstelsel) met een fight, flight of freeze reactie en/of
• een kortdurende of langdurige verergering van neurologische en cognitieve hersenletselklachten en/of
• een kortdurend of langdurig presenteren van neurologische en cognitieve hersenletselklachten.

Definitie overprikkeling door hersenletsel
Overprikkeling door hersenletsel is een toestandsbeeld van een uitputtende situatie die een neurologische oorsprong kent en die ontstaat als er meer cognitieve, emotionele en zintuiglijke (inclusief proprioceptieve en vestibulaire) informatie (in de vorm van prikkels) wordt ontvangen dan de hersenen kunnen verwerken.

Het kan resulteren in:

• algemene neurovegetatieve disbalans* (autonome zenuwstelsel) met een fight, flight of freeze reactie en/of
• een kortdurende of langdurige verergering van neurologische en cognitieve hersenletselklachten en/of
• een kortdurend of langdurig presenteren van neurologische en cognitieve hersenletselklachten.

* definitie neurovegetatieve klachten = ziekteverschijnselen die kunnen ontstaan, wanneer het autonome zenuwstelsel dat zelfstandig (buiten de wil om) zorgt voor het aansturen van verschillende organen, is ontregeld.

Als er alleen cognitieve overprikkeling is, zie je meestal een verergering van cognitieve hersenletselklachten of een presenteren van cognitieve hersenletselklachten, die zich alléén voor doen bij een overprikkeling en anders niet.
Het kan gepaard gaan met hoofdpijn of misselijkheid, zich akelig voelen, versterkte emoties en de genoemde cognitieve klachten als niet goed kunnen denken of minder goed kunnen spreken.