Taal- en spraakproblemen

Taal- en spraakproblemen komen heel vaak voor na hersenletsel. Het begrijpen van taal en goed kunnen spreken is erg belangrijk voor ons contact met anderen. Wanneer hier iets mis mee is heeft dat vaak een enorme impact op iemands leven. 

Het begrijpen en spreken van taal is heel complex. Veel hersengebieden zijn er bij betrokken. Om deze reden zien we vaak problemen met taal na hersenletsel. Soms heel subtiel en onopvallend, soms ernstig verstoord.

Problemen met taal en spraak staan ook vaak niet op zichzelf. Er kunnen er daarnaast ook andere problemen zijn bijvoorbeeld met emoties.

Doorlinkmenu naar specifieke pagina's. Afasie staat daarónder.

• Dysartrie moeite met articuleren
• Spraakapraxie moeite met doelbewust spreken
• Pragmatische taalstoornis (moeite met taal aanpassen, teveel praten of van hak op tak etc.)
• Taal letterlijk nemen
• Woordvindingsproblemen
• Buitenlandsaccentsyndroom FAS
• Luisteren kan intens vermoeiend zijn
• Akinetisch mutisme, niet meer spreken of verminderd spreken

Soorten afasie

Bij taal- en spraakproblemen zul je al snel de term afasie tegen komen. Afasie is een verworven taalstoornis, veroorzaakt door hersenletsel (meestal eenzijdig), waarbij het begrijpen en het uiten van gesproken en geschreven taal gestoord is. (definitie van Dharmaperwira, 1990)

Afasie is in bijna alle gevallen, ongeveer 97%, het gevolg van een beschadiging of letsel in de linkerhersenhelft.

Het schema hieronder geeft meer uitleg over de verschillende soorten afasie en hoe die samenhangen. Niet iedereen blijft even beperkt in de mate van afasie. Er is soms wel herstel mogelijk na oefenen.

Vloeiend of niet vloeiend taalgebruik?

De duidelijkste indeling is of iemand vloeiend of niet vloeiend spreekt. Bij een vloeiend spreken is er een normaal of sneller spreektempo. Dat zegt niets of de zinnen ook inhoud hebben. De zinsbouw is meestal intact. Bij niet vloeiend spreken merk je dat het spreken moeite kost. Vaak zijn er wèl problemen met de zinsbouw.

Hieronder vind je meer informatie over verschillende soorten taal- en spraakproblemen. Over de grootste afasievormen hebben we specifieke pagina's geschreven:

Broca of motorische afasie, expressieve afasie

Wernicke's of sensorische afasie, receptieve afasie.

Volg de link naar pagina's waar we dieper ingaan op die vorm van afasie.

• Globale afasie of gemengde afasie, is de ernstigste vorm van afasie waarbij zowel taalproductie en -begrip ernstig verstoord is. Ook bij het leesbegrip en schrijven zijn er grote problemen. Iemand spreekt één of een beperkt aantal uitingen (klanken, woorden of zinnen) in allerlei situaties. Dat wordt 'recurring utterances' genoemd. Steeds terugkerende 'zinloze' aaneenrijging van klanken, woorden of zinnen, bijvoorbeeld: "Ja, ja, ja." "Het is me wat". Iemand heeft ook moeite met non-verbale taal. Er is geen vloeiende spraak. Soms is er een communicatie mogelijk via gebaren, intonatie of via gelaatsuitdrukkingen. Deze vorm van afasie komt voor bij grote hersenletsels rondom de sulcus lateralis in linkerhersenhelft. Het omvat meestal de gebieden van Broca en Wernicke. Niet vloeiend. Auditief begrip verminderd.
  
  
  
• Gemengde transcorticale afasie is een afasievorm waarbij weinig spontane taal geproduceerd wordt. Er is sprake van herhalen van woorden of zinnen van een gesprekspartner (echolalie) en een ernstige taalbegripstoornis.
  Het letsel bevindt zich in een groot gebied aan van de hersenschors in de linkerhersenhelft; de voorliggende (anterieure) en achterliggende (posterieure) associatiecortex. De associatiecortex duidt delen van de hersenschors aan, die niet sensorisch of motorisch zijn. Ze zijn betrokken bij sensorische informatieverwerking, multisensorische integratie of sensorimotorische integratie. Niet vloeiend. Auditief begrip verminderd.
  
  
  
• Expressieve afasie (Broca of motorische afasie ) meer info zie link. EIGEN PAGINA! Niet vloeiend. Auditief begrip relatief intact.
  
  

• Transcorticale motorische afasie betekent dat er minder spontane taal is. Iemand spreekt minder en praat in minder complexe zinnen. Opvallend is dat iemand wel hardop iets kan oplezen en nazeggen, maar niet zelf kan produceren.
  Iemand heeft moeite met het starten van zinnen, zowel bij het spreken als bij het schrijven. Woorden en zinnen kunnen goed nagezegd worden. Er is een goed leesbegrip. Deze vorm van afasie komt voor bij letsel in de anterieure (vooraanliggende) frontaalkwab. Niet vloeiend. Auditief begrip relatief intact.
  
  
  
• Receptieve afasie (Wernicke's of sensorische afasie) meer info zie link EIGEN PAGINA! Vloeiend. Auditief begrip verminderd.
  
  
  
  
• Transcorticale sensorische afasie betekent dat er wèl een vloeiende spontane taalproductie is. Iemand spreekt dus wel maar het is kenmerkend 'leeg' en omschrijvend van aard. Ook vergist iemand zich regelmatig in de betekenis van woorden. De persoon zegt bijvoorbeeld tafel tegen een stoel. Dat wordt ook wel 'semantische parafasie' genoemd. Parafasie betekent letterlijk:'er naast zitten met het praten'. Semantisch duidt de betekenis aan. Deze vorm van afasie komt voor bij letsel in de linkerhersenhelft en daar in het posterieure (achteraanliggend) parieto-temporale gebied. Vloeiend. Auditief begrip verminderd.
  
  
  
• Geleidingsafasie of conductieafasie betekent dat er wèl een vloeiende spontane taalproductie is, maar iemand heeft grote moeite met naspreken, herhalen, hardop lezen en schrijven. Het letsel bevindt zicht tussen het gebied van Broca en het gebied van Wernicke in: de fasciculus arcuatus. Vloeiend. Auditief begrip relatief intact.
  
  
  
• Amnestische afasie of anomische afasie, betekent dat iemand moeilijkheden heeft zich bepaalde woorden te herinneren. Met name de namen van mensen en voorwerpen. Iemand kan dan een voorwerp in detail benoemen en kan zich grotendeels behoorlijk uiten, maar herinnert zich niet meer hoe iets of iemand heet. Er zijn duidelijk woordvindingsproblemen. Pauzes worden opgevuld met: 'je weet wel' of 'dinges'. Iemand zou het woord ook kunnen (uit)tekenen. Meestal is het lezen en taalbegrip redelijk intact. Amnestische afasie kan ook optreden bij mensen met de ziekte van Alzheimer. Er is géén duidelijke plaats aan te wijzen in de hersenen waar er letsel is. Het kan gaan om kleine beschadigingen/letsels. Vloeiend. Auditief begrip relatief intact.
  
  
  
• Primair Progressieve Afasie (PPA)
  De problemen met en taal nemen in de loop der tijd toe.

• Visuele afasie of alexie betekent dat geschreven taal niet meer wordt herkend. Iemand kan dan niet meer lezen, maar nog wel gesproken taal begrijpen. Er is een beschadiging tussen de hersenzenuwen die de visuele informatie verwerken en de taalgebieden.
  
  
• Auditieve afasie betekent dat iemand gesproken taal niet meer begrijpt, maar geschreven tekst nog wel. Er is geen sprake van doofheid, maar er is wel een beschadiging in de hersenbalk of hersenzenuwen waar gehoorprikkels verwerkt worden.

• Dysartrie moeite met articuleren
• Spraakapraxie moeite met doelbewust spreken
• Pragmatische taalstoornis (moeite met taal aanpassen, teveel praten of van hak op tak etc.)
• Taal letterlijk nemen
• Woordvindingsproblemen
• Buitenlandsaccentsyndroom FAS
• Luisteren kan intens vermoeiend zijn
• Akinetisch mutisme, niet meer spreken of verminderd spreken

10 tips voor goede communicatie met iemand met een taal- of spraakstoornis

Geen enkele afasie patiënt is gelijk: pas je communicatie aan op individueel niveau.

1. Geef de tijd!
2. Maak oogcontact tijdens het luisteren en praten
3. Vermijd het onderbreken en invullen van woorden
4. Praat om de beurt en slechte één tegelijk
5. Stel één vraag tegelijk
6. Gebruik korte zinnen
7. Praat rustig maar op een natuurlijke manier
8. Voel je vrij om lichaamstaal te gebruiken, zoals duimen omhoog en duim omlaag
9. Zorg ervoor dat je begrijpt wat de persoon zegt
10. Wees respectvol.
    
    

Algemene communicatieadviezen

• Neem de tijd

• Maak oogcontact

• Voorkom storende omgevingsgeluiden en onderbrekingen

• Benadruk de trefwoorden

• Benader de persoon op een volwassen manier

• Betrek de persoon in het gesprek

• Schrijf belangrijke informatie op.

Hulp bij taalbegrip

• Maak gebruik van intacte communicatiekanalen zoals aanwijzen, gebaren of tekenen

• Spreek rustig en in korte zinnen

• Vraag één ding tegelijk

• Maak gebruik van voorlichtingskaarten voor mensen met communicatie- en geheugenproblemen.

Hulp bij taalproductie

• Herhaal wat de persoon met afasie gezegd heeft

• Stel verduidelijkende vragen

• Stimuleer de patiënt andere kanalen te gebruiken; gebaar te maken, op te schrijven.

Meer weten:

https://www.hersenletsel.nl/alles-over-nah/gevolgen-van-nah/gevolgen-voor-de-communicatie/afasie/afasie-soorten
www.afasienet.com

en https://www.afasienet.com/verwijzers/informatie/symptomen-2/

www.afasie.nl 

www.afasietherapie.nl 
www.afasietherapie.be

https://www.slideserve.com/jaser/klinische-les-afasie 

Hulp: https://www.afasiecentrum.nl
Deze afasiecentra bieden begeleiding en contact met lotgenoten na de revalidatie.
https://webshop.hersenletsel.nl/Afasie