Algemene info oorzaken

LEES VOOR

Als we spreken over hersenletsel wordt er een onderscheid gemaakt tussen aangeboren en niet aangeboren hersenletsel. Voor aangeboren hersenschade kijk op onze speciale pagina.

Niet aangeboren of verworven hersenletsel is iedere vorm van hersenletsel die zich heeft voorgedaan vanaf de geboorte. Soms wordt een half jaar grens aangehouden na de geboorte.

Landelijk is voor niet aangeboren hersenletsel (NAH) de volgende definitie gekozen: "Hersenletsel ten gevolge van welke oorzaak dan ook, anders dan rond of vanwege de geboorte ontstaan, dat leidt tot een onomkeerbare breuk in de levenslijn en tot het aangewezen zijn op hulpverlening".

Niet aangeboren hersenletsel (NAH) wordt ingedeeld naar oorzaken:

Traumatisch hersenletsel en niet-traumatisch hersenletsel
Plaatselijk (focaal) letsel of diffuus verspreid letsel

Sommigen prefereren het algemene woord hersenaandoeningen.

Traumatisch hersenletsel

Traumatisch hersenletsel is letsel van buitenaf. Het volgende onderscheid wordt gemaakt:

zonder schedelletsel (bijvoorbeeld: verkeersongeval, val, zwaar voorwerp tegen het hoofd, klap of schop tegen het hoofd)
met schedelletsel (zoals het binnendringen van het bot als gevolg van schedelbreuk, binnendringen van een voorwerp zoals kogel, steekwapen, ijzeren voorwerp e.d)

Niet traumatisch hersenletsel

Niet traumatisch hersenletsel ontstaat door een proces of aandoening binnen het lichaam, zoals:

Beroerte /cerebrovasculair accident CVA. Een beroerte is een verzamelnaam voor herseninfarct, hersenbloeding en tijdelijke afsluiting van een bloedvat in de hersenen (TIA).
- Herseninfarct = afsluiting bloedvat (+ vele subvormen)
  Een herseninfarct ontstaat door een vernauwd of afgesloten bloedvat in de hersenen. Door het vernauwde of afgesloten bloedvat krijgt het hersenweefsel daaráchter geen voeding en zuurstof en daardoor sterft dat deel van de hersenen af.
- Hersenbloeding= bloeding van bloedvat (+ vele subvormen)
  Als een bloedvat scheurt stroomt er bloed uit dat op hersenweefsel drukt. Dat gebied krijgt geen zuurstof en voeding meer en sterft af.
TIA = tijdelijke afsluiting bloedvat maximaal 24 uur. Een TIA is een lichte beroerte, een miniberoerte, waarbij een bloedstolsel (embolie) korte tijd een slagader in de hersenen afsluit, waardoor er uitval ontstaat. De grenslijn van 24 uur is vrij willekeurig gekozen. Waar het om gaat, is dat een TIA na korte tijd is verdwenen, terwijl een beroerte langere tijd aanhoudt.
Infectie

Wanneer de hersenen gaan zwellen door een ontsteking, houdt de schedel de zwelling tegen waardoor de gezwollen hersenen een andere richting in stuwen.

Hierdoor kunnen ze naar beneden drukken, op de hersenstam. Vanuit dit gedeelte van de hersenen worden de levensbelangrijke functies zoals de ademhaling en hartslag geregeld.
- cerebrale infectie hersenontsteking/ encefalitis
- hersenvliesontsteking/meningitis
- hersenabces
- bloedvergiftiging/ sepsis
- legionella besmetting
- sinustrombose CVST of CVT
- ziekte van Creutzfeld-Jacob
Gezwel /tumor (+ vele subvormen)
Een tumor is een gezwel dat ontstaat door ongeremde celdeling, dus wanneer lichaamscellen ongecontroleerd gaan woekeren. Dat kan goedaardig of kwaadaardig zijn. Een tumor is kwaadaardig wanneer hij zich naar andere delen van het lichaam uitzaait.
- Chemobrein
- Hersencyste
  Primaire hersentumoren
  (Glioom, Ependymoom, Meningeoom, Adenoom of Craneofaryngeoom, Angioom, Medulloblastoom, Pijnappelkliertumor, Hersencyste en Brughoektumor of Vestibulair Schwannoom)
- Uitzaaiingen - hersenmetastasen
Vergiftiging /intoxicatie foetaal alcohol syndroom, oplosmiddelen, zware metalen, neurotoxinen)

Vergiftiging of wel intoxicatie kan de oorzaak van hersenletsel zijn. De stoffen die giftig zijn voor het zenuwstelsel (neurotoxische stoffen) beïnvloeden de werking van neurotransmitters ( stofjes die hersencellen (neuronen) met elkaar laten communiceren).

Zuurstofgebrek /hypoxie/anoxie (ten gevolge van hartstilstand/reanimatie, bijna verdrinking, afsluiting luchtpijp, rookvergiftiging, voor het kind tijdens een complicerende zwangerschappen of bevalling / asfyxie).
De hersenen hebben een noodenergievoorraad van zuurstof en glucose voor ongeveer drie minuten.
Epilepsie kan een oorzaak zijn van hersenletsel en een gevolg zijn van hersenletsel. Epilepsie is een irritatie van zenuwcellen in het hersenweefsel al dan niet gepaard gaand met schokkende bewegingen en verminderd /afwezig bewustzijn.
Waterhoofd / hydrocefalus als oorzaak en ook als gevolg van hersenletsel.
Men spreekt van een waterhoofd of hydrocefalus/hydrocefalie als de holtes (ventrikels) in de hersenen meer hersenvocht bevatten dan ze zouden moeten bevatten. De schedel is een afgesloten ruimte en teveel hersenvocht verhoogt de druk in de hersenen. Dit duwt de hersenen tegen de schedel en veroorzaakt schade aan het hersenweefsel. Hersenfuncties kunnen worden aangetast.
Stofwisselingsaandoeningen
Een stofwisselingsziekte of metabole ziekte is een erfelijke aandoening waarbij stoffen in de cellen in het lichaam minder goed worden verwerkt. Daardoor kan een bepaalde stof of afvalstof zich ophopen en tot klachten leiden. Afvalstoffen kunnen zich ophopen in cellen, weefsels en organen. Als afvalstoffen zich ophopen in de hersenen kunnen ze neurologische afwijkingen geven en hersencellen kunnen afsterven.
Degeneratieve ziekten (neurodegeneratief)
Een neurodegeneratieve aandoening is een multisysteemaandoening. Dat betekent dat diverse lichaamsfuncties en organen kunnen worden aangetast, met een scala aan symptomen. Bij neurodegeneratie is dat chronisch van aard.
Na verloop van tijd, soms jaren, sterven steeds meer zenuwcellen of de verbindingen tussen deze zenuwcellen in de hersenen af.
Zwangerschapscomplicaties
Complicaties van een hoge bloeddruk (hypertensie) in de zwangerschap kunnen tot cognitieproblemen en hersenschade leiden, maar ook kan er trombose ontstaan in én kort na de zwangerschap dat gelinkt is aan de hormonen.
- pré-eclampsie
- eclampsie
- HELLP-syndroom
Locked-in-syndroom soms komt dit door een bloeding of infarct, soms door traumatisch letsel. Het locked-in syndroom is een toestand waarbij de patiënt opgesloten zit in zijn eigen lichaam. Hij is zich bewust van zijn omgeving, maar kan zich niet meer bewegen of communiceren door een volledige verlamming.
Zeldzame bloedziekten
Zeldzame bloedziekten kunnen de veroorzaker zijn van een herseninfarct of hersenbloeding en daarmee van hersenletsel. Tegelijkertijd kan een ernstige bloedarmoede, van een al dan niet zeldzame bloedziekte, tot zuurstoftekort in de hersenen leiden en de kans vergroten op een herseninfarct en cognitieve klachten geven.
Encefalopathie
Letterlijk vertaald betekent het woord encefalopathie: ziekte van de hersenen. Hersenschade. Encefalopathie is een algemene term zonder de oorzaak te benoemen. De oorzaak wordt namelijk vaak voor het woord encefalopathie geschreven. Op die pagina staan ook uremische encefalopathie, hepatische encefalopathie, virale encephalopathie en ondersoorten.
- Anoxische encefalopathie
- Chronische Toxische Encefalopathie (CTE)
- Chronisch traumatische encefalopathie
- Creutzfeld-Jacob CJD sponsvormige encephalopathie
- Lood encefalopathie
- Toxische encefalopathie
- Wernicke encefalopathie

Focaal hersenletsel -focale pathologie; op een of meerdere plaatsen

Focaal letsel ontstaat meestal na een directe klap op het hoofd, waardoor een schedelbreuk ontstaat. Regelmatig is er sprake van een kneuzing in de hersenen onder de schedelbreuk. Zie de speciale pagina: Plaatselijk (focaal) letsel

Diffuus hersenletsel - diffuse pathologie; verspreid over de hersenen

Diffuus letsel ontstaat bijvoorbeeld na een auto-ongeluk of een val, waarbij de hersenen geschud zijn. Dit veroorzaakt schade aan de verbindingen tussen zenuwcellen, wat 'diffuse axonale schade' genoemd wordt. Dit soort schade is vaak over een groter deel van de hersenen verspreid dan een focale schade. Omdat een groter deel van de hersenen beschadigd is, zijn er mogelijk meer problemen. Zie de speciale pagina: diffuus verspreid letsel

Witte stof? Grijze cellen?

De hersenen bestaan uit witte en grijze stof. De witte stof bevindt zich binnenin de hersenen en de grijze stof zit aan de buitenkant van de hersenen. Het zit letterlijk als de schors er omheen; de hersenschors.

Grijze stof = informatie ontvangen

De grijze stof in de hersenen heeft als functie het verwerken van informatie.

De grijsbruine kleur komt door het mengsel van bloedvaten en celkernen/ lichamen van zenuwcellen. Het bevat:

dendrieten
korte axonen
celkern /cel-lichaam neuronen
steuncellen (gliacellen)

De hersenschors (cerebrale cortex) bestaat dus uit de grijze stof met de hersencellen. Daarom gebruikt men wel de term grijze cellen, als er over de hersenen gesproken wordt. De hersenschors is echt een dun laagje van twee tot zes millimeter dik.

De witte stof = onderling communiceren

De witte stof in de hersenen heeft als functie het verzorgen van de communicatie tussen de zenuwcellen. De witte kleur komt van de myeline, het beschermlaagje of omhulsel dat voor de elektrische geleiding zorgt. Het axon stuurt informatie door naar andere hersencellen en ruggenmerg (het centraal zenuwstelsel). De verschillende delen van de hersenen worden zo onderling met elkaar verbonden.

Witte stofafwijking

Afwijkingen aan de witte stof leiden vooral tot problemen met lopen of spreken (motorische problemen). Schade aan de kleine bloedvaten in de hersenen is op een MRI-scan te zien als zogenaamde witte stofafwijkingen.

Als hersencellen onderling niet met elkaar kunnen communiceren ontstaan er problemen. De problemen zijn voor de omgeving niet altijd zo zichtbaar als moeite met lopen, maar vormen wel een (grote) handicap voor de persoon in kwestie: hersenletsel met vaak ook niet zichtbare gevolgen.

Witte stofziekten

Er zijn ongeveer honderd verschillende witte stofziekten waaronder:

Multiple Sclerose
Metachromatische leucodystrofie (MLD), een erfelijke aangeboren stofwisselingziekte.
Vanishing White Matter (VWM) ofwel CACH dat staat voor Cerebral Ataxia with Central Hypomyelination, een fout in het erfelijk materiaal. Ataxie bespreken we op een aparte pagina.
X-gebonden adrenoleukodystrofie (X-ALD), een erfelijke stofwisselingsziekte
4H-syndroom.
MHC (Megalencephale leukoencephalopathie met subcorticale cysten), een erfelijke aandoening.

Het blijkt dat de witte stofziekten zo onderling verschillen, dat ze een specifiek patroon hebben in de witte stof dat zichtbaar gemaakt wordt met een MRI-hersenscan.

Aangeboren hersenschade
hersenaandoeningen