Hormonale veranderingen

Wat zijn hormonen

Hormonen zijn signaalstofjes (boodschappers) die door klieren en bepaalde weefsels in het lichaam worden aangemaakt om lichaamsfuncties en lichaamsprocessen in balans (homeostase) te houden.
Vanuit hormoon producerende klieren worden hormonen afgegeven aan de bloedbaan, met het bloed vervoerd en komen zo bij de cellen of organen die ze beïnvloeden.

Wat doen hormonen?

Hormonen beïnvloeden o.a.:

• Stofwisseling
• Orgaanfuncties
• Groei en ontwikkeling
• Voortplanting
• Water- en zouthuishouding
• Opslag en verbruik van voedsel
• Gedrag, gevoel en emoties.

De hersenen en de hormonen

Veel hormonen worden in de hersenen  aangemaakt.
Er zijn veel hormoonsystemen die door de hersenen worden aangestuurd.
Met name de hypofyse in de hersenen stuurt veel hormoonprocessen aan zoals die van de bijnieren, geslachtshormonen en van de schildklier. 

De hypofyse wordt weer aangestuurd door de hypothalamus.

Hersenletsel en hormonale veranderingen:
inleiding

Kwetsbaar bij hersenletsel
Als door hersenletsel de hypofyse of hypothalamus of pijnappelklier (epifyse) beschadigd raken, kan de hormoonhuishouding verstoord zijn.

De hypothalame-hypofysaire as is kwetsbaar voor de forse mechanische krachten die optreden bij een ongeluk met het hoofd. De hypofysedoorbloeding is ook kwetsbaar bij bloedverlies na traumatisch hersenletsel of bij hersenbloedingen of herseninfarcten en ook bij tumoren.

Vage klachten, die niet altijd duidelijk zijn als een tekort aan hormonen

Dat kan klachten tot gevolg hebben die niet altijd snel duidelijk zijn. Er zijn namelijk  wel wat overeenkomsten tussen de algemene klachten na een traumatisch hersenletsel, die óók kunnen duiden op een verminderde werking van de hypofyse. Dit betreft onder andere moeheid, aandacht- en concentratieproblemen, geheugenstoornissen, vertraagd denken en dat klachten verergeren bij mentale of lichamelijke inspanning (inspanningsintolerantie). Maar ook duizeligheid, bleekheid en misselijkheid zijn klachten die zowel kunnen passen bij hersenletsel als bij hormonale tekorten.

Waarschuwingstekens

Echter als er ándere klachten bij komen, zijn dat waarschuwingstekens voor een arts. Bij braken, koorts, verlies van eetlust (anorexie) gewichtsverlies, bleke huid, flauwvallen (collaps)/lage bloeddruk/ levensgevaarlijke daling van de bloeddruk (shock) dan zal de arts aan een tekort aan het ACTH hormoon moeten denken. Een tekort aan ACTH kan bij een onverwachte hevige stress of een acute ziekte, die erbij komt zoals een longontsteking, levensbedreigend zijn. Iemand kan dan bijvoorbeeld een addisoncrisis krijgen. Zie pagina hypofyse.

Een tekort aan schildklierhormoon TSH kan zich uiten in haaruitval, droge huid, heesheid, obstipatie en niet tegen kou kunnen, naast de traagheid in denken, stemmingsstoornissen (depressieve klachten) en moeheid.

Bij een tekort aan groeihormoon (GH) zijn de waarschuwingssignalen een afname van spiermassa, duidelijke toename van vetweefsel (adipositas) en zwakte naast de meer algemene klachten die óók bij hersenletsel zouden kunnen passen: afname van kwaliteit van leven, aandacht- en geheugenproblemen en stemmingsstoornissen. Zie pagina hypofyse.

Bij een tekort aan het ADH hormoon zijn de waarschuwingstekens: extreme dorst (polydipsie) en veel plassen (polyurie).

Is er sprake van een onvruchtbaarheid, teveel of te weinig menstrueren, verlaagde seksdrive (libido of potentiestoornis) dan zal de arts aan een gonadotrope stoornis moeten denken. Daarbij is de aanmaak van geslachtshormonen veranderd. Zie pagina hypofyse.

Het dilemma voor een arts

Niet iedereen met traumatisch hersenletsel hoeft gescreend hoeft te worden op een hormonale disbalans. Echter: een verstoring van de hormonen kan sluipend de levenskwaliteit verstoren en ineens levensgevaarlijk acuut zijn bij acute stress, zoals genoemd bij de Addisoncrisis.

Daarom is het wel goed dat artsen zich bewust zijn dat hormonale veranderingen kúnnen optreden na hersenletsel. Denk ook aan het langer wegblijven van de menstruatie dan zes maanden bij vrouwen. Dat moet behandeld worden. Zo zijn er meer adviezen, zie de download voor artsen (PDF) hieronder.

Welke hormonen worden waar gemaakt?

Wij beschrijven de specifieke gevolgen per hersengebied/klier op andere specifieke pagina's: 

• Pagina de hypofyse
  • voortplantingshormonen, verandering (onregelmatig of uitblijven) van de menstruatie, onvruchtbaarheid, overgangsklachten, botontkalking, veranderde seksuele behoefte, diabetes mellitus /suikerziekte, enorme moeheid, onwillige spieren e.d. 
  • Pagina acromegalie (teveel aan groeihormoon)
  • Pagina addisoncrisis (te weinig cortisol dat door de bijnierschors aangemaakt wordt die wordt aangestuurd door de hypofyse)

• Pagina de hypothalamus
  

• Pagina de pijnappelklier/epifyse
  
  • biologische klok en slaap-waakritme (slaap)
  • seksuele ontwikkeling
  • remt de ontwikkeling van tumoren
  • serotonine functie (reguleert o.a. ontspanning, stressverlichting en pijndemping)