Zichtbare en niet-zichtbare gevolgen

Hersenletsel kan verschillende soorten gevolgen hebben. In veel gevallen kan schade /letsel in een specifiek hersengebied  in verband worden gebracht met bepaalde gevolgen. Hersenletsel heeft ook gevolgen voor de partner, kinderen, familie, en vrienden.

Over het algemeen wordt er een onderscheid gemaakt tussen twee soorten gevolgen: de zichtbare en de niet-zichtbare gevolgen na hersenletsel. De zichtbare gevolgen zijn gevolgen die vaak het makkelijkst worden opgemerkt, vooral ook door de omgeving. Dit zijn voornamelijk lichamelijke gevolgen, die we ook wel neurologische gevolgen noemen.

Niet-zichtbare gevolgen (of: onzichtbare gevolgen) zijn niet direct zichtbaar voor de buitenwereld. Hier gaat het vaak om gevolgen in de cognitie, emoties en gedrag. Niet-zichtbare gevolgen worden vaak slecht begrepen door de buitenwereld. Het kan lang duren voordat mensen in de omgeving begrijpen dat een verandering in denken, gedrag of emotie een gevolg van hersenletsel is. Dit kan zowel door de omgeving als door de persoon met hersenletsel tot onbegrip en frustratie leiden. Voor de persoon met letsel kan het ook lastig zijn om zijn/haar eigen onzichtbare gevolgen te begrijpen. Het kan een tijd (soms jaren) duren voordat iemand weet dat iets door het hersenletsel komt, vervolgens passende hulp vindt en  er over kan praten met de omgeving.

Na het hersenletsel krijgt iemand geen routekaart of gps om je nieuwe leven weer verder te leven. Het kan lijken op één grote puzzel die je opnieuw moet gaan leggen, tot je 2.0 versie. Zie ook de pagina over de revalidatiearts vertelt.

Ook de cognitieve gevolgen zijn uiteindelijk neurologisch van aard omdat het een gevolg is van beschadigde hersenzenuwen.

Hieronder vindt u een overzicht van de verschillende gevolgen die mógelijk ervaren kúnnen worden na hersenletsel, onderverdeeld in zichtbare en niet-zichtbare gevolgen. Wanneer deze klacht onderstreept is, dan linkt deze door naar een pagina waar u meer in detail over deze specifieke klacht kunt lezen.

Zichtbare gevolgen

Lichamelijk/Mobiliteit: Het kunnen uitvoeren, coördineren en plannen van bewegingen.

• Halfzijdige verlamming (linkszijdig of rechtszijdig)
• Krachtverlies (hemiparese)
• Krampen in ledematen
• Spasticiteit
• Bewegingsstoornissen (motorische traagheid, onbeweeglijkheid, coördinatie en evenwicht)
• Stoornis in de proprioceptie (positiezin- hoe je lichaam of een lichaamsonderdeel zich bevindt ten opzichte van iets)
• Ataxie - Coördinatiestoornis
• Apraxie; moeite met plannen en uitvoeren van bewegingen
• Slikstoornis (dysfagie) doordat de keel en tongspieren niet goed worden aangestuurd.

Andere lichamelijke aandoeningen: Soms resulteert hersenletsel in het ontstaan van andere specifieke lichamelijke aandoeningen. Hieronder een aantal gevolgen die kunnen ontstaan na hersenletsel.

• Epilepsie (soms niet-zichtbaar)
• Coma en bewustzijnsdalingen
• Hoge hersendruk, hersenoedeem (soms niet-zichtbaar)

• Stoornissen van de functie van blaas en darmen (incontinentie) (soms niet-zichtbaar)
• Hormonale veranderingen (soms niet zichtbaar) (pijnappelklier/epifyse, hypofyse, (Acromegalie, Addisoncrisis) hypothalamus)
  
• Dysautonomie /POTS (soms niet-zichtbaar) doordat de autonome zenuwen niet goed werken.
  = Bloeddruk en hartslag ontregeling.

Niet zichtbare-gevolgen

Zintuiglijke (sensorische) gevolgen: Dit betreffen gevolgen die het zicht, gehoor, tastzin, temperatuur, smaak en geur aangaan.

• Visuele gevolgen bij hersenletsel; problemen met het zien
  
• CVI - cerebrale visusstoornissen; wisselend scherp zien en niet alles registreren wat je ziet
  
• Hemianopsie; gezichtsvelduitval
• Zintuiglijke functiestoornissen (reuk, smaak, zien, gehoor)
• Te veel /te luid horen; hyperacusis en geluidoverprikkeling
• Auditieve verwerkingsstoornis
• Tinnitus, oorsuizen
• Stoornissen in temperatuur; iemand kan niet goed meer het verschil voelen tussen warm(er) of kou(der). De lichaamstemperatuur kan niet goed meer geregeld worden of er is warmte-intolerantie
• Stoornissen in de tastzin (gnostische sensibiliteit)
• Neglect (hemispatieel neglect) (lichaams-)delen niet waarnemen, niet bewust zijn van bijvoorbeeld de linkerkant van het lichaam.
• Agnosie; moeite met herkennen van gezichten of het herkennen van voorwerpen of geluid
• Prosopagnosie; geen gezichten herkennen
• Overprikkeling van de zintuigen
• Plotsdoofheid.

Problemen met communicatie: Communicatie problemen kunnen zich op veel verschillende manieren manifesteren. Zo hebben sommige mensen problemen met praten en het formuleren van woorden, terwijl anderen juist problemen ervaren met het begrijpen van taal. Ook kunnen cognitieve problemen zoals ‘vertraagde informatieverwerking’ problemen geven met communicatie. Het kan bijvoorbeeld lastig zijn om iemand die erg snel praat goed te kunnen volgen.

• Afasie dysartrie en spraakapraxie (moeite met spreken, verstaan, begrijpen, letterlijk nemen van taal, spraak - en articulatiestoornissen)
  • Receptieve afasie
  • Expressieve afasie
  • Dysartrie; moeite met articuleren
  • Spraakapraxie; moeite met doelbewust spreken
• Letterlijk nemen van taal
• Pragmatische taalstoornis
• Woordvindingsproblemen
• Foreign Accent Syndroom; buitenlands accent syndroom
• Snel afgeleid zijn of niet kunnen onthouden wat een ander zegt
• Luisteren kan belastend zijn
• Vermoeidheid te moe zijn om informatie op te nemen,
• Moeite met een drukke omgeving,
• Intonatieverschillen en emotie niet opmerken of juist de emotie niet kunnen tonen.
• Doofheid door hersenletsel.

Cognitieve gevolgen: Met cognitie bedoelen we processen die nodig zijn om te kunnen nadenken. Cognitie bestaat uit heel veel verschillende functies. Enkele voorbeelden zijn het onthouden van informatie, aandacht en concentratie en planning en organisatie. Cognitieve functies hebben we nodig bij bijna alles wat we in ons dagelijks leven doen.

• Het Geheugen
• Aandacht en Concentratie
• Executieve functies  bijvoorbeeld planning, werkgeheugen, emotie reguleren, aandacht volhouden, moeite met het oplossen van problemen.
• Disharmonisch profiel (verschil in verbale vermogens en uitvoerende / executieve functies)
• Tijdsbesef stoornis; veranderd tijdsbesef; niet goed tijd kunnen inschatten of niet meer weten welk dagdeel het is.
• Vertraagde informatieverwerking.
• Verminderde reactiesnelheid
• Persevereren; niet kunnen stoppen met een gedachte, handeling, beweging, praten over werk of hobby, of vastzitten in een bepaalde emotie.
• Niet snel kunnen schakelen van het ene onderwerp of actie naar het andere. Bijvoorbeeld bij een onverwachts telefoontje niet kunnen schakelen van de eigen gedachten naar het onderwerp van de beller. Veel mensen met letsel vinden daarom onverwachts opgebeld worden niet prettig.
• Problemen met de oriëntatie
• Verminderd of geen ziekte inzicht (Anosognosie) kan ook komen door dat iemand met hersenletsel zelf vaak niet inschatten hoe ver de invloed van het letsel reikt. Laat staan dat goed aan anderen uitleggen.
• Moeite met generaliseren; niet kunnen toepassen van het geleerde in andere situatie.
• Verminderd vermogen of onvermogen de eigen grenzen aan te voelen, en kan deze niet of niet goed aangeven aan anderen.

Emotionele- en gedragsveranderingen: Emotionele- en gedragsveranderingen kunnen enerzijds een rechtstreeks gevolg zijn van het letsel in de hersenen. Anderzijds kunnen emotionele gevolgen ook ontstaan door de traumatische impact van het hersenletsel. Ook kan de emotionele impact van het ervaren van beperkingen, als gevolg van het hersenletsel bijdragen aan veranderingen in emoties.
Het besef wat verloren gegaan, het besef dat iemand niet alles meer kan, of bijna helemaal niets meer, kan gevoelens van rouw veroorzaken. Lees meer op de volgende pagina over rouw en levend verlies of over rouwverwerking door hersenletsel.
 

• Apathie (initiatiefvermindering /emotionele vervlakking)
• Prikkelbaarheid (irritatie/woede-uitbarstingen /agressie)
• Stemmingsveranderingen (depressie / somberheid)
• Ontremd gedrag
• Libidoverandering
• Decorumafname; niet meer goed aanvoelen of iets gepast is om te zeggen
• Risico zoekend gedrag
• Grenzeloos gedrag
• Dwanglachen / huilen PBA
• Tranen die snel vloeien
• Toename emotionele gevoeligheid, sneller geëmotioneerd
• Mildere karaktertrekken dan voor het letsel, vriendelijker
• Eerlijker
• Empathie afname
• Veranderd gevoel voor humor of letterlijk nemen van taal
• Moeite met relativeren
• Gestoord ziektebesef / ziekte inzicht /verminderd zien wat echt niet meer gaat (Anosognosie)
  
• Verminderd zelfinzicht. Iemand met hersenletsel kan zelf vaak niet inschatten hoe ver de invloed van het letsel reikt. Laat staan dat goed aan anderen uitleggen.
• Egocentriciteit in alle gradaties; meer op jezelf gericht zijn
• Veranderingen in persoonlijkheid
• Post traumatische stressstoornis (PTSS)
• Persevereren. Niet kunnen stopen met een handeling, gedachte e.d.
• Verminderde stressbestendigheid
• Veranderde intimiteit /seksualiteit
• Veranderde relaties
• Veranderde vriendschappen.

Algemene niet-zichtbare gevolgen

Soms zijn de gevolgen die ervaren worden heel algemeen en kunnen ze niet precies in een categorie worden ondergebracht. Deze gevolgen kunnen indirect heel veel van de bovengenoemde specifieke functies beïnvloeden en daarmee dus een grote impact hebben op iemands dagelijks leven.

• Vermoeidheid
• Overprikkeling kan zintuiglijk als cognitief van aard zijn.
• Hoofdpijn
• CSAS en slaapstoornissen (CSAS is slaapapneu veroorzaakt  door hersenletsel)

Tot slot: Er is niet één hersenletsel gelijk aan een andere

Voor iedereen zijn de gevolgen verschillend. Sommigen hebben één klacht, anderen meerdere. De expressie ervan kan zeer verschillen in de tijd. Er is vaak sprake van een combinatie van letsel en overgebleven vaardigheden, overgebleven kennis en begrip (intelligentie), denkvermogen (cognitie), gedrag en persoonlijkheid. 

Er zijn zoveel gradaties in hersenletsel dat je nooit kan vergelijken.

Soms is het rouwen om wat niet meer gaat, en soms is het goed te beseffen wat je nog kan. Lotgenotencontact kan soms helpen om dat laatste goed te realiseren.