Wat is het?

Een subarachnoïdale hersenbloeding, afgekort tot SAB, is een bloeding in de ruimte tussen de hersenen en de schedel. Deze ruimte heet de subarachnoïdale ruimte, vandaar de naam. Deze bloeding is onder de hersenen op de plek waar belangrijke vaten samenkomen.

Een SAB gaat vaak samen met een heel plotselinge, zeer zware, hoofdpijn die zo uit het niets komt opzetten. De intensiteit van deze hoofdpijn is vaak de ergste hoofdpijn die er ooit ervaren is. Het wordt soms omschreven als een hoofdpijn die ‘als een donderslag inslaat’. Andere klachten zijn o.a. misselijkheid en een stijve nek.

Een SAB is een hersenbloeding die relatief niet zoveel voorkomt, ongeveer 5% van alle beroertes is een SAB. De SAB komt in ongeveer de helft van de gevallen voor bij mensen die jonger dan 55 jaar zijn. Relatief wordt er dus vaak een jonge groep mensen getroffen.

Elke hersenbloeding heeft een enorme impact, maar als daarbij ook nog een gezin met jonge kinderen en het werkleven op z’n kop staat, zijn de gevolgen extra groot.

Wat een SAB extra vervelend maakt is dat er in de twee weken na de SAB nog een kwetsbare periode aanbreekt. In sommige gevallen treden er nieuwe symptomen op als gevolg van een nieuw infarct. Om deze en andere mogelijke gevolgen goed in de gaten kunnen houden, moeten mensen met een SAB ongeveer 2 weken in het ziekenhuis blijven.

Oorzaken

Hersenaneurysma
De oorzaak van een SAB is in de meeste gevallen het barsten van een hersenaneurysma. Een aneurysma is een verwijding in de bloedvaten (soms een ballonnetje) dat over tijd een zwakte in het bloedvat is geworden. Bij sommige mensen komen in de hersenen deze aneurysma’s voor en dan meestal in een belangrijk netwerk van bloedvaten dat zich onderaan de hersenen bevindt.

Vaak knapt zo’n aneurysma wanneer er plotseling een grote stijging in de bloeddruk is door bijvoorbeeld lichamelijke activiteit, maar het kan ook ‘uit het niets’  knappen. Of je zo’n aneurysma hebt is in veel gevallen dikke pech. Roken, alcohol en drugsgebruik zijn risicofactoren voor het ontwikkelen van een aneurysma. Ook speelt erfelijke aanleg een rol. Vrouwen hebben een grotere kans op het ontwikkelen van een aneurysma dan mannen.

Arterioveneuze malformatie

Een kluwen van bloedvaten, ook wel een arterioveneuze malformatie (AVM) genoemd, kan een andere oorzaak zijn. Een AVM is net als een aneurysma, een zwakke plek in het bloedvatenstelsel en hieruit kan een bloeding ontstaan.

Geen oorzaak bekend
In ongeveer 10% van de gevallen wordt er geen onderliggende oorzaak van een SAB gevonden. Deze groep mensen is vaak iets beter af omdat de kans op complicaties lager is.

Hersenvliezen

Om de hersenen heen liggen de hersenvliezen. Deze hersenvliezen vervullen een functie in de voeding van de hersenen en dienen ook als stootkussen, ter bescherming van de hersenen. De lagen zijn opgebouwd van buiten naar binnen:

• Hoofdhuid 
• Beenvlies 
• Bot 
• Harde hersenvlies  (dura mater)

• Spinnenwebvlies  (arachnoïda)

• Subarachnoïdale ruimte  (Hier treedt de bloeding op)

• Zachte hersenvlies (pia mater)

Druk op de hersenen

Als een aneurysma groeit en openbarst, ontstaat bij een SAB zo de bloeding tussen de hersenen en de schedel. De scheld is hard en geeft geen ruimte voor de bloeding om weg te kunnen, daardoor ontstaat er meer druk op de hersenen. 

Door het vrijgekomen bloed ontstaat meer druk/zwelling in dit hersengebied. De hersencellen in dat gebied krijgen dan onvoldoende zuurstof en voeding en kunnen voor een gebied afsterven.

Kort na de sub-arachnoïdale bloeding kan er een verstoring zijn in de afvoer van het hersenvocht (liquor). In dat geval zijn de hersenkamers (ventrikels) gevuld met bloed in plaats van met hersenvocht. Dat wordt ook wel een intraventriculair hematoom (IVH) genoemd. Dit kan ook een verhoogde hersendruk geven. De oogzenuwen zijn kwetsbaar voor verhoogde hersendruk.

De grootste dreiging van een intraventriculair hematoom (IVH) is de ontwikkeling van een acute hydrocephalie /waterhoofd met een afsluiting. Als dat een neurologische achteruitgang betekent, moet deze met spoed worden behandeld met een drain (externe ventriculaire drainage /EVD) via een intraventriculaire katheter (IVC). Een ventrikeldrain wordt ook wel shunt genoemd.

Omdat de subarachnoïdale bloeding een hersenbloeding is verwijzen wij verder naar de pagina hersenbloeding voor meer info.

Diagnose & Behandeling

Na het krijgen van een SAB (of vermoeden van een SAB) moet er zo snel mogelijk 112 gebeld worden en moet je naar het ziekenhuis. Het eerste doel is vaststellen of het inderdaad een SAB was en zo ja, wat dan de onderliggende oorzaak was. Dit wordt met behulp van een CT scan gedaan. Wanneer de CT laat zien dat er een aneurysma gebarsten is moet er worden geopereerd om de kans op een nieuwe bloeding te verkleinen.

Coiling

Doorgaans zijn er twee methoden die worden toegepast. In de eerste methode (coiling genoemd) worden er via een vat in de lies kleine spiraaltjes naar de plaats van het aneurysma geleid. Het aneurysma wordt dan opgevuld zodat het niet meer kan bloeden.
In onderstaand videofragment wordt coiling getoond in de eerste techniek (muziekje kan je uitzetten):

Clipping
De tweede methode is een hersenoperatie waarbij het aneurysma van buitenaf chirurgisch dichtgemaakt wordt. Deze methode wordt ‘clipping’ genoemd.

Voor de behandeling op de lange termijn, hangt het er helemaal vanaf hoe ernstig de bloeding was en of je complicaties en uitval hebt gekregen of niet.

Soms is er een periode waarin er professionele hulp nodig is. Soms kun je thuis revalideren zonder professionele hulp. Op onze pagina gevolgen kan je over zichtbare en onzichtbare gevolgen lezen, welke gevolgen er in principe mogelijk zijn bij elke vorm van hersenletsel, waar SAB ook onder valt.

Filmpje subarachnoïdale bloeding

Voor meer informatie over het onderwerp zie: http://www.hersenaneurysma.nl
Zie voor meer informatie over behandelingen: https://www.umcutrecht.nl/nl/Ziekenhuis/Afdelingen/Hersencentrum/Ziektebeelden,-onderzoeken-en-behandelingen/Ziekten/Aneurysma-in-het-hoofd#Behandeling).

Bronnen:

Eyskens, E., Feenstra, L., Meinders, A. E., & Vandenbroucke, J. P. (1997). codex medicus (10de editie). Maarssen, Nederland: Elsevier Gezondheidszorg.

Hartwijzer. (z.d.). Geraadpleegd op 5 december 2015, van https://www.hartwijzer.nl/

Hersenletsel-uitleg. (z.d.). Hersenletsel uitleg | Hersenletsel-uitleg.nl. Geraadpleegd van https://www.hersenletsel-uitleg.nl/

Hersenstichting. (z.d.). Hersenstichting - Home. Geraadpleegd op 5 december 2015, van https://www.hersenstichting.nl/?gclid=EAIaIQobChMIh8L_h_OI3wIV0uJ3Ch3T6gvLEAAYASAAEgJHu_D_BwE

Homepage van Heliomare. (z.d.). Geraadpleegd op 5 december 2015, van https://www.heliomare.nl/

Kuks, J. B. M., Snoek, J. W., Oosterhuis, H. J. G. H., & Fock, J. M. (2003). Klinische neurologie (15de editie). Houten: Bohn Stafleu Van Loghum.

Lindbohm, J. V., Kaprio, J., Jousilahti, P., Salomaa, V., & Korja, M. (2016). Sex, Smoking, and Risk for Subarachnoid Hemorrhage. Stroke, 47(8), 1975–1981. https://doi.org/10.1161/STROKEAHA.116.012957

NVN - Nederlandse Vereniging voor Neurologie :: Home. (z.d.). Geraadpleegd op 5 december 2015, van https://www.neurologie.nl/

NVvN – Nederlandse Vereniging voor Neurochirurgie. (z.d.). Geraadpleegd op 5 december 2015, van http://www.nvvn.org/

Oplossingen voor een sterk hart | Hartstichting. (z.d.). Geraadpleegd op 5 december 2015, van https://www.hartstichting.nl/