Evenwichtszintuig, evenwichtsstoornissen, duizeligheid en de hersenen

Inleiding

Na het oplopen van hersenletsel benoemen veel mensen last te hebben van evenwichtsstoornissen, draaiduizeligheid en / of bewegingsonzekerheid. Ook bij mensen zonder hersenletsel met evenwichtsproblemen kunnen de hersenen 'uit balans' zijn en veel klachten geven.

Klachten kunnen variëren in ernst van mild tot invaliderend.

Er zijn zoveel factoren van belang om het evenwicht te bewaren of om niet duizelig te worden, dat we hopen dat de informatie op deze pagina niemand zal doen duizelen.
Je kan ook de samenvatting van deze pagina lezen via deze link!

Problemen om het evenwicht te bewaren gaan niet altijd gepaard met duizeligheid. Duizeligheid gaat wel altijd gepaard met verlies aan evenwicht in meer of mindere mate.

Evenwicht is het vermogen om het lichaam in het midden te houden op het punt waarop het lichaam steunt (steunpunt). Bij het lopen of staan zijn de voeten het steunpunt. Als iemand een stok gebruikt of een looprek, komt er een steunpunt bij middels het hulpmiddel. Als iemand zit, vormen het zitvlak, bovenbenen en voeten het steunpunt. Als iemand tegen iets aan leunt komt er een steunpunt bij. Als het steunpunt flink beweegt zoals bij een boot, skateboard, surfplank en dergelijke is de balans al veel moeilijker te bewaren.

Als iemand een ziekte heeft van het evenwichtsorgaan (vestibulaire orgaan) kunnen er ook problemen zijn bij liggen, zitten of staan op het steunpunt.

Onderwerpen op deze pagina zijn opgedeeld in:

1) wat is evenwicht en evenwichtsgevoel


2) wat is allemaal nodig om het evenwicht te bewaren
     * de evenwichtsorganen zijn van belang
     * reflexen zijn van belang


3) wat kan er mis gaan met het evenwicht bijvoorbeeld door letsel of ziekte

 

4) de ziekten van het evenwichtsorgaan

Wat vormt het evenwicht?

  • Statisch evenwicht

Het vermogen om in evenwicht te blijven als iemand niet in beweging is.

  • Dynamisch evenwicht

Het vermogen om in evenwicht te blijven terwijl iemand zich verplaatst. Het vermogen om in evenwicht te blijven bij het doen van meerdere dingen tegelijk als praten en iets doen.

Het evenwichtsgevoel

Het evenwichtsgevoel wordt bepaald door informatie uit:

  • de positiezin of proprioceptie middels spieren, gewrichten, pezen, bindweefsel en huid om te weten hoe de stand van het lichaam is. Dit is nodig om te voelen wat er gebeurt.
    proprio-1.jpg

  • het gezichtsvermogen /ogen. Dat is de visus of visuele waarneming.
    Dit is nodig om te zien wat er gebeurt.
    ogengoedjpg-2.jpg


  • het evenwichtsorgaan (vestibulaire orgaan). Dit orgaan is nodig om te weten waar de zwaartekracht is, wat onder en boven is, en om te voelen of iemand zelf in beweging is of dat de omgeving beweegt, oriëntatie in de ruimte en om houdingsstabiliteit en balans te houden.  

evenwjpg.jpg
Ieder mens heeft aan beide kanten van het hoofd een evenwichtsorgaan, in het binnenoor, achter het trommelvlies en achter het rotsbeen.
Beide evenwichtsorganen, van het linker- en rechteroor, zijn nodig voor houdingsevenwicht, ruimtelijke oriëntatie en beeldstabilisatie.

Het evenwichtsorgaan vormt samen met het slakkenhuis van het oor het labyrint (doolhof).
pijl-4.jpg
Het evenwichtsorgaan bestaat uit:

1) De halfcirkelvormige kanalen in het binnenoor. Zij bevatten gelatineuze vloeistof: perilymfe en endolymfe. Deze gelatineuze massa rust op zintuigharen; heel kleine haarcellen (sensoren) die de draaiing van het hoofd volgen. Ze registreren de draaiingsbewegingen in verschillende rotatierichtingen. "Ze meten de stand van het hoofd zoals een waterpas dat doet", zoals Tania vertelt in haar blog over evenwichtsklachten op deze website.

De drie halfcirkelvormige kanalen zijn getekend aan de linkerkant van de afbeelding. Het vestibulaire orgaan (het evenwichtsorgaan), dankt de naam aan 'de vestibule', in het midden van de afbeelding.

info over picture see footnotes

2) het statolietorgaan of otolietorganen (link naar afbeelding) registreert de lineaire versnelling (vooruit of achteruit) van het lichaam. De positie ten opzicht van de zwaartekracht kan zo worden vastgesteld, maar ook de houding in verschillende horizontale richtingen (zie afbeelding via link).
De otolietorganen (otolithorganen) /statolietorgaan bestaat uit de sacculus en de utriculus. Otos is Grieks voor oor en lithos voor steen. De otolietorganen bevatten kristallen (statoconia). Bij een beweging blijven die kristallen (statoconia) door hun traagheid achter bij een versnelling van het hoofd. Zo spelen zij een rol in het waarnemen van versnelling, beweging en zwaartekracht. 

Beeldstabilisatie door middel van reflexen

1) Vestibulo-oculaire reflex (VOR)

Het evenwichtsorgaan 'voelt' de bewegingen van het hoofd en kan middels beeldstabilisatie de ogen 'tegensturen', om bij de snelste bewegingen scherp te blijven zien. Dat gebeurt via de snelste motorische reflex; de vestibulo-oculaire reflex (VOR). Die reflex duurt slechts acht milliseconden. Het woord 'vestibulair' heeft betrekking op het evenwichtsorgaan en komt van het vestibulum (de toegangsruimte tot het binnenoor). Het woord 'oculair' komt van het Latijnse woord oculus, oog.

Als iemand naar iets kijkt, en daar naar wil blijven kijken, gebeurt er dit als hij zijn hoofd beweegt: Als die persoon dan het hoofd naar links beweegt, gaan de ogen naar rechts en omgekeerd, idem bij opzij en boven naar beneden. De ogen gaan de tegengestelde kant op als het hoofd, terwijl diegene naar één vast punt blijft kijken.

Als deze reflex verstoord is zal iemand duizelig worden, de wereld lijkt te kantelen en iemand kan het evenwicht verliezen. Diegene kan trillende beelden zien.

2) Cervico-oculaire reflex (COR)

De samenwerking tussen het evenwichtsorgaan en de ogen wordt dus de vestibulo-oculaire reflex (VOR) genoemd. Er is echter nog een belangrijke reflex: die tussen de nek en de ogen. Die reflex heet de cervico-oculaire reflex (COR). Het woord 'cervico' heeft betrekking op de nek (cervix). Het woord 'oculair' komt van het Latijnse woord oculus, oog. Het is een stabilisatiereflex van de ogen bij draaiing van de nek. 

Als een verstoring heeft plaatsgevonden bij de cervico-oculaire reflex kan iemand slechter gaan zien, duizelig worden en licht in het hoofd zijn. Dat kan bijvoorbeeld gebeuren bij nekletsel zoals bij een whiplash.

De cervico-oculaire reflex lijkt een waardevolle bijdrage te kunnen leveren aan de diagnostiek van cervicale trauma’s als whiplash. (bron zie link)
Deze reflex kan worden opgewekt door de nek te draaien zonder dat er vestibulaire (evenwicht) of visuele (ogen) prikkels zijn. Dat wil zeggen dat het lichaam in het donker, met een gefixeerd hoofd wordt gedraaid.

3) Optokinetische reflex (OKR)

De cervico-oculaire reflex werkt onder natuurlijke omstandigheden samen met de vestibulo-oculaire reflex en met de optokinetische reflex (OKR), om het beeld op het netvlies te stabiliseren gedurende beweging.
Door de optokinetische reflex keren de ogen terug naar de beginstand als een persoon een bewegend object met de ogen volgt, dat vervolgens uit het gezichtsveld beweegt.

De invloed van hersenstam en kleine hersenen op het evenwicht

Informatie van het evenwichtsorgaan wordt doorgegeven aan de kleine hersenen.
Eén specifiek gebied in de kleine hersenen dat belangrijk is bij evenwicht, heet het 'vestibullocerebellum'.

Dat regelt veel zodat het evenwicht behouden kan worden:

  • coördinatie van beweging
  • balans en evenwicht
  • het geheugen voor reflexmatige motorische handelingen / regulatie van reflexen
  • de oogmotoriek
  • de spierspanning
  • de integratie van tast- en diepe gevoelsprikkels.

Mensen met letsel in de kleine hersenen kunnen daarom problemen ervaren met het evenwicht.
In de grote hersenen wordt iemand zich bewust van deze informatie. In de meeste gevallen zijn het onbewuste automatische processen.


De hersenstam kent drie gebieden.

  1. De pons: evenwicht, lichaamspositie / houding en spierspanning.
  2. Het mesencephalon (middenhersenen): informatie uit de ogen wordt verwerkt en waar nodig volgt een reflex. Het regelt spierspanning en houding. Het zorgt voor aanmaak dopamine. Dat is belangrijk opdat het lichaam bewegingen kan maken. Zonder dopamine kan iemand de spieren niet corrigeren om een val te voorkomen.
  3. De medulla oblongata (verlengde merg) regelt hartslag en bloeddruk (cardiovasculaire functie). Een constante toevoer van bloed naar de hersenen middels de juiste bloeddruk speelt een belangrijke rol bij het behouden van evenwicht. Hier wordt ook de ademhaling en aansturing van de ademhalingsspieren gereguleerd en koolzuurgas en zuurstofwaardes in het bloed gedetecteerd. Dat is allemaal nodig bij het bewaren van evenwicht. Als je teveel of juist te weinig zuurstof in je bloed hebt word je immers licht in het hoofd of duizelig.

 

Als het evenwichtsorgaan de 'verkeerde' informatie doorstuurt, kunnen de hersenen bewegingen van het lichaam verkeerd interpreteren. Mensen met letsel in de kleine hersenen of hersenstam kunnen daarom problemen ervaren met het evenwicht.

De invloed van spieren op het evenwicht

Vanuit de kleine hersenen en de hersenstam worden de spieren in het lichaam weer aangestuurd om aanpassingen te doen om het evenwicht te kunnen behouden, niet te vallen of gewoon stabiel te kunnen blijven zitten. De hersenen coördineren de bewegingen.
Mensen die problemen hebben met de spieren kunnen daarom ook sneller vallen.

De invloed van proprioceptie op het evenwicht

Zoals eerder gezegd zitten er sensorcellen in de spieren, gewrichten, pezen, bindweefsel en huid, die informatie doorgeven aan de gevoelszenuwen (sensibele zenuwen). Deze informatie bereikt, via het ruggenmerg, de kleine hersenen waar de informatie vanuit de drie zintuigen van het evenwicht (gezichtsvermogen, proprioceptie en evenwichtsorgaan) wordt verwerkt. Zo weten de hersenen hoe het lichaam zich bevindt ten opzichte van de ruimte om iemand heen. Deze sensoren vormen het proprioceptiezintuig.

Als er iets mis is met de proprioceptie, verliest iemand het evenwicht en kan licht in het hoofd worden, duizelig zijn of het gevoel hebben dat de wereld beweegt.

Hersengebieden die helpen bij oriënteren in de ruimte en bewegingen mogelijk maken en helpen bij het evenwicht

Niet in de laatste plaats zijn de hersengebieden van belang die helpen met het oriënteren in de ruimte en die bewegingen mogelijk maken. Als in deze gebieden schade is opgetreden door hersenletsel, zal dat effect kunnen hebben op het evenwicht.

Bewegingen mogelijk maken
De basale ganglia omvat een aantal kernen, die (mede) het evenwicht, de houding, de oogbewegingen en 'de aanzet tot' bewegingen regelen. Bij volwassenen zijn de houdingsreflexen hier opgeslagen.
Zowel de thalamus en motorische hersenschors zijn zeer belangrijk voor de motoriek.

Ruimtelijke oriëntatie
De volgende hersengebieden zijn onderdeel van het netwerk dat betrokken is bij ruimtelijke oriëntatie: de rechterhersenhelft, de frontaalkwabben en de parietaalkwab. Deze laatste kwab vertelt net als het evenwichtsorgaan, welke kant boven is; het is daarmee onderdeel van onze ruimtelijke oriëntatie. Het voorkomt dat we ons stoten tegen dingen. Het centrale deel van deze kwab zorgt met name voor de aansturing van de grove motoriek (benen en ledematen).

Samen zorgen zij ervoor dat iemand de houding kan aanpassen en het evenwicht bewaart.

Motorisch geheugen
Het 'motorisch geheugen' kan zijn weggevallen door hersenletsel. Normaal gesproken zorgt dat voor de juiste coördinatie van de bewegingen, zonder dat het bewuste geheugen er aan te pas komt. Daardoor worden 'foute' signalen doorgeven die verkeerd kunnen worden geïnterpreteerd. Die persoon kan onvast op de benen zijn.

 

Mensen met letsel in deze hersengebieden kunnen daarom problemen ervaren met het evenwicht.

Bloeddruk, doorbloeding, bloedsuikergehalte, alcohol en medicatie zijn belangrijk voor het evenwicht

De volgende factoren kunnen een forse invloed hebben op het bewaren van het evenwicht.

De juiste bloeddruk
Een constante toevoer van bloed naar de hersenen middels de juiste bloeddruk speelt een belangrijke rol bij het behouden van evenwicht.
De bloeddruk en de hartslag vallen onder ander onder de 'autonome functies'; functies waar je geen invloed op kunt uit oefenen met je wil. Ze functioneren 'autonoom'.

Als iemand duizelig wordt bij het opstaan, wazig ziet, zwarte vlekken ziet, of bijna valt, kan er sprake zijn van orthostatische hypotensie. Dat betekent letterlijk een daling van de bloeddruk na het opstaan. Orthostatisch = 'rechtop-houding'. Soms wordt het woord posturale hypotensie gebruikt. Posturaal betekent dan houdingsafhankelijk.

De bloedvaten vernauwen zich niet genoeg en de hartslag neemt niet voldoende toe, wat nodig is om het lichaam aan te zetten tot actie. Dat kan ook gebeuren als iemand overeind komt van liggen naar zitten. Oorzaken kunnen zijn bloedverlies, uitdroging (te weinig vocht gedronken), infectie, medicatie, (plaspillen, antidepressiva), chronisch alcoholisme, zelfs een heet bad of hete douche óf een neurologische aandoening. Allemaal oorzaken waarbij óf de bloedvaten te wijd staan óf er te weinig volume van het bloed is.

Beschadiging autonome functie
Als door het hersenletsel of door een hersenschudding de zogenaamde autonome zenuwen, zenuwen die organen als hart, longen en bloedvaten aansturen, niet goed werken kan dat enorme bloeddrukschommelingen geven met duizeligheidsklachten en neiging tot flauwvallen tot gevolg.
Voorbeelden zijn de aandoeningen Posturale Orthostatische Tachycardie Syndroom (POTS) en orthostatische hypotensie (OH). Zij vallen onder de term dysautonomie (zie info op die pagina). Het woord 'dys' betekent het niet goed functioneren.

Hartritmestoornissen
Hartritmestoornissen kunnen ook een gevoel van duizeligheid geven.

Een doorbloedingsstoornis of bloeding in het evenwichtsorgaan en/of (kleine) hersenen kan ook duizeligheid veroorzaken.

Bloedsuikergehalte
Een laag bloedsuikergehalte kan een forse invloed hebben op het gevoel van duizeligheid.

Medicijnen
Sommige medicijnen kunnen ook een gevoel van duizeligheid geven.

Alcohol
Het gebruik van alcohol kan eveneens leiden tot een licht gevoel in het hoofd of ernstiger; niet meer de balans kunnen houden.                  

Kink in de kabel

Belangrijk voor het evenwicht is dat alles in het lichaam goed functioneert. Om een goed evenwicht en balans te houden zijn met name de oren, de beide evenwichtsorganen, ogen, spieren, bloeddruk, hartslag, ademhaling en hersenfuncties zijn zo belangrijk. Ook is het belangrijk dat deze factoren goed onderling samenwerken.
Als er ook maar één functie of orgaan niet goed functioneert, dan moeten het lichaam gaan compenseren met andere functies en organen.

 

In elk van genoemde ketens kan er door het hersenletsel 'een kink in de kabel komen' en kan duizeligheid ontstaan of iemand kan onvast ter been worden. Iemand kan het gevoel hebben dat de wereld beweegt, licht in het hoofd worden, struikelen en wankelen. Iemand kan zich niet meer snel corrigeren om vallen te voorkomen. Daarnaast kan iemand erg misselijk zijn, moeten braken of zelfs flauwvallen.

 

Hoe moeilijk ook, het is wel belangrijk om te diagnosticeren of iets beschadigd is in het evenwichtsorgaan, in de ogen of aan de verbinding tussen ogen en evenwicht, in de spieren en aansturing daarvan, in de proprioceptie, in hartslag en bloeddrukregulatie of in een van de hersengebieden of de samenwerking daarvan of dat er sprake is van een acute hersenbloeding of herseninfarct (beroerte/ CVA).

Acuut hersenletsel

Als je acuut duizelig wordt, kan dat ook een teken van een beroerte (CVA) zijn. Een acute beroerte (CVA) kan de oorzaak zijn van acute duizeligheid en verstoring geven van het evenwicht. Er kan sprake zijn van (draai)duizeligheid, misselijkheid al dan niet met overgeven. Er kan een intolerantie zijn voor bewegingen van het hoofd. Dat  kan gepaard gaan met onbalans.
Lees over de waarschuwingssignalen dat iemand een hersenbloeding of herseninfarct of TIA kan hebben opgelopen via deze link.

Ook andere acute hersenletsels én chronische fase hersenletsels kunnen klachten geven van het evenwicht.

Niet goed zien door het hersenletsel kan het evenwicht beïnvloeden

Iedereen zal erkennen dat je in het donker sneller je evenwicht kan verliezen en je niet kan oriënteren. Als je de ogen sluit is lopen of stilstaan moeilijker. Als er iets mankeert aan de ogen of aan het visuele systeem in de hersenen, kan daarmee de hele balans weg zijn.

Er kunnen veel visuele problemen optreden door het hersenletsel. Alle klachten kunnen het evenwicht beïnvloeden of duizeligheid geven. We sommen een enkele hier op:

Iemand met nystagmus heeft vaak last van duizeligheid. 

Er kan sprake zijn van een pathologische nystagmus ten gevolge van aandoeningen van het zenuwstelsel, aangeboren aandoening, slaapgebrek, medicijnen, alcohol of bewegingen in de rondte en als symptoom bij evenwichtsstoornissen.
Een nystagmus kan overigens ook een normaal effect zijn als de halfcirkelvormige kanalen een hoekversnelling voelen, en vervolgens signalen sturen naar de kernen voor oogbewegingen in de hersenen.
Nystagmus treedt ook op wanneer de halfcirkelvormige kanalen worden geprikkeld terwijl het hoofd stilstaat.

Niet (goed) kunnen bewegen door hersenletsel kan het evenwicht beïnvloeden

Als er een disbalans wordt geregistreerd in de hersenen, in het evenwichtsorgaan of met de ogen, maar de spieren kunnen niet bijsturen, dan kan iemand snel het evenwicht verliezen.
We noemen hier enkele problemen die kunnen optreden na hersenletsel:

  • halfzijdige verlamming (links of rechts)
  • spierkrachtverlies (al dan niet aan een kant; parese)
  • bewegingsstoornis
  • beschadiging van de bovenste motor neuron met spasme of spasticiteit
  • beschadigde gevoelszenuwen
  • combinatie van houdingsproblemen bij letsel in de basale ganglia (parkinsonisme)
    = verminderde beweging (hypokinesie), vertraagde bewegingen (bradykinsesie), gestoorde houding, houdingsafwijking, gestoorde houdingsreflexen, verlies van houdingsreflexen en stijve ledematen
  • ataxie = wanordelijk bewegen; overmatig, verkeerd gericht of te ver doorschietend door letsel in de kleine hersenen (het cerebellum)
  • Schade aan een deel van de thalamus kan leiden tot gevoelsstoornissen in de tegenovergestelde lichaamshelft en kunnen ook bewegingsstoornissen, bewegingsarmoede (motorische stoornissen) veroorzaken. Dat kan leiden tot verlies van het evenwicht. Letsel in de thalamus kan ook leiden tot gezichtsvelduitval. Zoals deze pagina beschrijft zijn de ogen een van de belangrijke pijlers van het evenwicht.

Ziekten van het evenwichtsorgaan

Als er iets mis is met het evenwichtsorgaan kan er een intense duizeligheid optreden. Acute aanvallen van draaiduizeligheid kunnen het leven volledig lam leggen. Het kan zeer beangstigend zijn naast alle fysieke kenmerken van misselijkheid, braken tot drop-attacks en flauwvallen aan toe.

 

De functie van een evenwichtsorgaan kan plotseling uitvallen door bijvoorbeeld een infectie of trauma. Dit heeft draaiduizeligheid tot gevolg. Dit zien we bijvoorbeeld bij neuritis vestibularis.

Er kan ook sprake zijn van steeds terugkerende momenten – van minuten tot wel dagen – van draaiduizeligheid, zoals bij BPPD (zie hierna), de ziekte van Ménière of evenwichtsmigraine (vestibulaire migraine).

Daarnaast kan een beschadiging van één of beide evenwichtsorganen een constant gevoel van onbalans tot gevolg hebben.

Door een klap, val of botsing bijvoorbeeld bij traumatisch hersenletsel, óf door een infectie óf door veroudering kunnen de gehoorsteentjes losschieten en terechtkomen in het andere gedeelte van het evenwichtsorgaan: in de vloeistof (perilymfe) van de halfcirkelvormige kanalen. De balans is dan meteen weg en iemand kan heel ziek worden met overgeven. De ogen kunnen gaan wiebelen of snelle schokkende bewegingen maken (nystagmus). 

 

Pas als de vloeistof tot stilstand is gekomen zakt het gevoel van intense draaiing en het zeeziekte-gevoel.



Mensen met een stoornis aan het evenwichtsorgaan kunnen erg beperkt zijn in het werkzame en sociale leven. Ze kunnen snel en ernstig overprikkeld raken, met weer nieuwe klachten tot gevolg.

Plotselinge (draai)duizeligheid

  • Neuritis vestibularis is letterlijk vertaald een ontsteking van de evenwichtszenuw. Omdat bij deze symptomen niet altijd een infectie wordt gevonden, noemt men dit beeld tegenwoordig acute uitval van het evenwichtsorgaan. Kenmerkend voor neuritis vestibularis is een constant aanwezige draaiduizeligheid gedurende enkele dagen met vegetatieve klachten (misselijkheid). Mensen met een acute uitval van het evenwichtsorgaan zijn in het algemeen ernstig ziek door de heftige duizeligheid en misselijkheid en liggen de eerste dagen het liefst op bed.
    Soms is  de gehoorzenuw ook ontstoken en is er ook sprake van slechthorendheid/doofheid (labyrintitis). Bij de meeste mensen nemen de klachten in de loop van dagen tot weken  af. Een kleine groep blijft veel langer last houden.

Vaak wordt labyrintitis in één adem met neuritis vestibularis genoemd en omgekeerd, maar het verschil is de slechthorendheid bij labyrintitis. De klachten van draaierigheid zijn dezelfde bij neuritis vestibularis (hierboven) als bij labyrintitis (hieronder).

  • Labyrintitis is een ontsteking van het labyrint met de drie halfcirkelvormige, met vocht gevulde kanalen. Het labyrint of doolhof is de combinatie van het oor en het evenwichtsorgaan. Kenmerkend is een constant aanwezige draaiduizeligheid gedurende enkele dagen met vegetatieve klachten (misselijkheid). Mensen met een acute uitval van het evenwichtsorgaan zijn in het algemeen ernstig ziek door de heftige duizeligheid en misselijkheid en liggen de eerste dagen het liefst op bed. (Labirintitis wordt soms nog met een h in het woord geschreven labirinthitis). De klachten van draaierigheid zijn dezelfde bij neuritis vestibularis als bij labyrintitis, maar bij labirintitis is er ook slechthorendheid.

Terugkerende (draai)duizeligheid

  • Positieduizeligheid ofwel Benigne paroxysmale postionele draaiduizeligheid (vertigo) (BPPD /BPPV) wordt veroorzaakt door deze losgebroken oorsteentjes. Benigne staat voor goedaardig. Paroxysmaal betekent aanvalsgewijs. Vertigo is draaiduizeligheid.
    Kenmerkend zijn kortdurende aanvallen van draaiduizeligheid met onbalans door plotselinge standsveranderingen van het hoofd, zoals bukken en overeind komen, omdraaien in bed, omhoogkijken of de nek draaien of naar achteren willen kijken. De diagnose wordt bevestigd met een kiepproef.

    De draaiduizeligheidsaanvallen duren heel kort, rond een minuut of iets langer. Bij sommige mensen, vooral ouderen, kan er echter een constant wiebelig gevoel zijn. 

    Het komt wel eens voor dat iemand bij de draaiduizeligheid door BPPD/V last kan hebben van misselijkheid, braken, flauwvallen, verstoring van het zien of forse pijn in de nek. Dat laatste komt door een verhoogde spanning van de nekspieren.
    Dit zijn zeldzame situaties.

    Behandeling: Soms kan het helpen om bij de huisarts of getrainde fysiotherapeut de Epley beweging te (laten) doen. Zie instructiefilmpje: https://www.thuisarts.nl/positieduizeligheid-bppd/ik-wil-epley-beweging-doen

    Of lees de uitleg: https://www.thuisarts.nl/positieduizeligheid-bppd/ik-wil-epley-beweging-doen#hoe-gaat-de-epley-beweging-

    Je kan het filmpje ook downloaden: Filmbestand mp4, 281 mb
    Of kijk een filmpje van het Rijnstate ziekenhuis https://youtu.be/H3X4O51YDNo
  • Benigne recidiverende vertigo, ook wel genoemd Recurrent (terugkerende) Vestibulopathie, wordt gekenmerkt door plotselinge aanvallen van draaiduizeligheid zonder gehoorverlies. De klachten kunnen uit zichzelf weer verdwijnen. Bij een enkeling blijft het en kan dan wel leiden tot gehoorverlies. Bij een enkeling blijft het en kan dan wel leiden tot gehoorverlies.De aandoening lijkt dan een vorm van de ziekte van Ménière te zijn.
  • Brughoektumor (Vestibulair Schwannoom) is een tumor in de Schwann-cel; het  omhulsel en steuncel van de 8e hersenzenuw (nervus vestibulocochlearis). Deze zenuw brengt informatie over geluid en evenwicht (balans) van het binnenoor naar de hersenen. De meeste mensen met een brughoektumor ervaren éénzijdig gehoorverlies en een gevoel van onzekerheid bij het lopen (evenwichtsstoornis). Zie onze uitgebreidere info over brughoektumor.
  • Cardiovasculaire duizeligheid. Kenmerkend zijn aanvalsgewijze klachten die samengaan met hartkloppingen of een snelle of trage hartslag.
  • Cervicogene duizeligheid. Dat betekent letterlijk: de duizeligheidsklachten zijn nek gerelateerd en worden opgewekt door bewegingen vanuit de nek. Het kan komen door de stand van de halswervels en het hoofd, door verhoogde spierspanning, door een ongeluk of door een slechte doorbloeding, bijvoorbeeld door artrose. De proprioceptie spierspoeltjes kunnen verkeerde, onzuivere of nog niet bekende signalen uit de nek naar de hersenen sturen waardoor ook een gevoel van duizeligheid kan volgen.

    Een degeneratieve verandering in de zeven halswervels kan leiden tot neurovasculaire compressie. Neuro- staat voor zenuwweefsel en vasculair voor bloedvat gerelateerd. Dat geeft naast stijfheid, prikkeling van zenuwbanen in de nek. Dat geeft naast stijfheid, prikkeling van zenuwbanen in de nek. Er wordt vaak pijn in de nek/ het achterhoofd gevoeld, met uitstralende pijn achter de ogen. Iemand staat onvast op de benen, heeft een licht gevoel of onstabiel gevoel en wil het liefst gaan zitten. Iemand kan gevoelig zijn voor kou, rillingen ervaren en spanning in de hals voelen. De klachten kunnen chronisch worden.
  • DFNA9 is een autosomaal dominant progressief perceptief gehoorverlies met vaak al vanaf het 40e levensjaar (bij sommigen al veel eerder) perioden van heftige duizelingsaanvallen met klachten van vegetatieve aard (zweten, misselijkheid, bleek wegtrekken, onrust of angst). Daarbij is het opvallend dat het gehoorverlies niet aan beide oren gelijkertijd plaatsvindt. Het ene oor is sneller slechthorend dan het andere.
  • Hyperventilatiesyndroom wordt gekenmerkt door duizeligheid met tintelende vingers, tintelingen rond de mond, of druk op de borst. Het kan gepaard gaan met transpiratie, onrust en / of angst. Het wordt veroorzaakt door een onbewuste ontregeling van de ademhaling. Er wordt te snel geademd en daardoor wordt teveel koolzuurgas (CO2) uitgeademd.
  • MdDS (Mal de débarquement Syndrome) Dit is een aandoening met als kenmerk een subjectieve perceptie van zelfbeweging. Het geeft een deinend (boot)-gevoel bij stilzitten of tijdens staan of gaan. Het aanhoudend (continue) gevoel van beweging wordt omschreven als wiegen, wiebelen, tuimelen en/of huppelen na een periode van passief bewegen, zoals na het varen of na een reis met een trein, auto of vliegtuig, maar soms ook andere bewegingen (zoals slapen op een waterbed). Het geeft een mistig, wazig gevoel in het hoofd.
    Opvallend is dat iemand zich bij beweging beter voelt dan bij stil zitten, stilstaan, of liggen, waarbij men zich beroerd gaat voelen.
  • PPPD (Persisterende Positionele Perceptie Duizeligheid) (Triple PD) is een bijna constant aanhoudend gevoel van duizeligheid, gevoel van deinen, dat wordt beïnvloed door lichaamshouding en bewegingen. Onder dit ziektebeeld worden meerdere klachten samengevat als  chronische subjectieve duizeligheid en visuele vertigo. Vertigo = draaiduizeligheid. De klachten kunnen urenlang aanwezig zijn maar hoeven niet constant aanwezig te zijn. Ze kunnen wisselen in ernst. Er gaan aandoeningen vooraf aan PPPD die vertigo, disbalans of duizeligheid veroorzaken. Denk aan acute vestibulaire syndromen, episodische of chronische vestibulaire syndromen, neurologische aandoeningen, hersenletsel en psychologische aandoeningen.
    We werken aan meer info rond dit ziektebeeld dat sinds 2014 erkend is. https://www.stichtinghoormij.nl/nl-nl/duizeligheid-en-evenwicht/uitval-evenwichtsfunctie/pppd
    https://www.kno.nl/patienten-informatie/duizeligheid/informatie-over-duizeligheid-en-ziektes/pppd/
  • Vestibulaire Migraine: meerdere aanvallen van forse draaiduizeligheid, minuten tot uren durend, tot wel drie dagen. Voorgeschiedenis van migraine en migrainekenmerken bij meer dan de helft van de duizeligheidsaanvallen. De persoon heeft een onjuist gevoel zelf te bewegen of dat de wereld beweegt.
    Migrainetekenen zijn: overgevoeligheid voor licht en geluid, vlekken of flikkeringen (scotomen) voor de ogen zien, visuele aura, lichtflitsen en hoofdpijn met misselijkheid of braken. Let op: er is niet altijd migraine-hoofdpijn aanwezig!
  • Vestibulaire Paroxysmieën (VP)
    Bij deze aandoening is er een zogenoemd 'neurovasculair conflict'. Neuro- staat voor zenuwweefsel en vasculair voor bloedvat gerelateerd. Een bloedvat kan de 8e hersenzenuw (gehoor- en evenwichtszenuw) samendrukken.
    Kenmerkend zijn herhaalde korte (draai)duizeligheidsaanvallen die seconden tot minuten kunnen duren. Dat kan meermalen per dag voorkomen. De aanvallen kunnen spontaan optreden, door hyperventilatie ontstaan of optreden na het bewegen van het hoofd. Soms is het moeilijk te onderscheiden van Benigne paroxysmale postionele draaiduizeligheid (BPPV). Soms gaan de klachten gepaard met kortdurend oorsuizen (tinnitus) en gehoorverlies.
  • Ziekte van Ménière, of syndroom is een aandoening van het binnenoor. In de beide binnenoren bevinden zich het slakkenhuis en het evenwichtsorgaan.

    De aandoening wordt gekenmerkt door aanvallen van draaiduizeligheid (vertigo) van minimaal 20 minuten en maximaal 12 uur, oorsuizen (tinnitus) en/of een vol gevoel in het aangedane oor; én een audiometrisch vastgesteld gehoorverlies van ten minste 30 dB in de lage- tot middenfrequentie. (NHG-richtlijn)

    Bij het syndroom van Ménière is de onderliggende oorzaak voor de drie symptomen bekend (bijvoorbeeld een brughoektumor). Bij de ziekte van Ménière is de oorzaak onbekend.

    De draaiduizeligheid is een gevoel dat de wereld ronddraait of dat de persoon draait. De aanval treedt zonder aanleiding op, hoewel sommige mensen zeggen dat er bepaalde triggers aan vooraf gaan. Het gehoorverlies kan in het begin van de ziekte fluctueren /wisselen.

    Het gevoel van druk in het oor of een vol gevoel in het oor wordt veroorzaakt door overdruk in het vliezige gedeelte van het binnenoor. Deze overdruk wordt  ‘endolymphatische hydrops’ genoemd.
    Deze overdruk is beschadigend voor het gehoororgaan. Door de overdruk van het vocht kan de wand van een compartiment in het slakkenhuis scheuren waarbij twee verschillende stoffen (endolymfe en perilymfe) met elkaar gemengd worden, wat waarschijnlijk de draaiduizeligheidsaanval veroorzaakt.

    Iemand kan misselijk zijn wat al dan niet met braken gepaard gaat. Iemand kan bleek zien en 'koud zweet' hebben.

    Meestal is één oor aangetast, maar bij waarschijnlijk een derde van de mensen met deze klachten zijn beide oren aangedaan. Het gehoorverlies is in het begin tijdelijk en wordt op den duur blijvend. Soms zo ernstig dat het oor geheel doof wordt.

    Een aanval kan kort zijn van ongeveer 20 minuten of zelfs aanhouden tot 12 uur. Aanvallen kunnen zelden voorkomen of wekelijks terugkeren. Sommigen hebben meerdere aanvallen per maand of maar twee keer per jaar.     Aanvallen kunnen plotseling optreden, maar als de patiënt de ziekte beter leert kennen, worden ze vaak aangekondigd door oorklachten.

    Als gevolg van de aanvallen treedt beschadiging van het aangedane evenwichtsorgaan op en krijgen mensen last van een onstabiel gevoel tussen de aanvallen door (éézijdige of tweezijdige vestibulopathie).

    Vaak benoemen patiënten ook visuele symptomen (‘visually induced vertigo, visuele hypersensitiviteit, visuele vertigo, visual induced dizzines’). Dat komt door overbelasting van zowel oren en evenwicht als ook de ogen en hersenen, omdat deze gebieden zo nauw samenwerken.

    De visuele symptomen kunnen leiden tot (visuele) overprikkelingsklachten. Dat zijn, bij mensen zonder hersenletsel, vrijwel gelijkende visuele overprikkelingsklachten als bij mensen met hersenletsel, omdat de hersenen tijdens een aanval functioneel overbelast zijn.

    Het zicht kan verslechteren omdat het evenwichtsorgaan zorgt voor beeldstabilisatie, (dat is dat het beeld stabiel blijft bij het bewegen van het hoofd). Door de verslechtering kan het beeld op en neer bewegen bij het lopen of bewegen. Iemand kan ook wazig zien tijdens bewegen; het scherp stellen gaat slechter bij het bewegen van het hoofd. Dit wordt oscilopsia of oscilopsie genoemd.

    Na verloop van jaren houden vrijwel altijd  de draaiduizeligheidsaanvallen op, de Ménière dooft dan uit. De restschade aan gehoor en evenwicht blijft. Hoe groot die schade is, verschilt per persoon en kan ook per oor verschillen. Ook klachten van oorsuizen (tinnitus) kunnen permanent zijn en bij de meesten blijven ook klachten van hyperacusis en (visuele-) overprikkelingssymptomen door de overbelasting als de evenwichtsorganen beschadigd zijn.

    Bij een klein deel van de Menière patiënten worden drop attacks gezien. Ze worden ook wel een otolithische crisis, Tumarkin drop-attack, of vestibulaire aanval genoemd. De persoon valt zonder waarschuwing op de grond alsof die omgeduwd wordt. Er is geen verlies van bewustzijn noch zijn er neurologische symptomen. Dit kunnen zeer beangstigende ervaringen zijn, omdat niemand weet wanneer deze aanval kan komen.
    Zie download voor de klinische studie van deze drop attacks.:
Drop attack Clinical Review Jama Neurology Chen 2020
PDF – 209,6 KB

Meer info:

https://www.kno.nl/patienten-informatie/duizeligheid/ziekte-van-meniere/

https://www.kno.nl/patienten-informatie/duizeligheid/uitval-van-een-of-twee-evenwichtsorganen/


Lees het artikel van Anita Langeveld over tweezijdige Ménière: https://www.stichtinghoormij.nl/items/nl-nl/artikelen/voor-iedereen/omgaan-met-tweezijdige-meniere

Uitval van de evenwichtsfunctie

Uitval van de evenwichtsfunctie wordt gekenmerkt door maandenlange of jarenlange chronische balansstoornissen, al dan niet in combinatie met episodische draaiduizeligheid.

  • Bilaterale Vestibulopathie (BVP)
    De klachten van dit ziektebeeld kunnen in ernst variëren. Kenmerkend zijn balansstoornissen, met name tijdens het lopen. De klachten van onzekerheid bij lopen nemen toe in het donker. Dan kunnen de ogen niet meer compenseren. Iemand kan moeite hebben met het lopen op oneffen ondergrond. Een onzeker gevoel in het hoofd wordt vaak genoemd, evenals een wazig, trillend beeld  (oscillopsie) tijdens beweging. Er is vaak een verstoord ruimtelijk geheugen.
    De klachten zijn met name bij bewegen aanwezig.

    Er kunnen veel oorzaken zijn. Het kan een gevolg zijn van een trauma van het slaapbeen (os temporale), herseninfarct, hersenbloeding, hersenvliesontsteking, Borrelia, ziekte van Creutzfeldt-Jakob, CANVAS (Cerebellar Ataxia with Neuropathy and bilateral Vestibular Areflexia Syndrome), andere neurodegeneratieve ziekten die tegelijk optreden bij het kleiner worden van de kleine hersenen (cerebellaire atrofie) én/óf een polyneuropathie), een auto-immuunaandoening als reuma, Lupus Erythematosus, vasculitis of een tweezijdige ziekte van Ménière, antibioticagebruik (bij 30%!) als gentamicine, tobramycine en streptomycine en in mindere mate vancomycine, vitamine B12 tekort (deficiëntie), twee erfelijke vormen van doofheid (DFNA9 en DFNA11) en voorts onbekende stoornissen.

We verwijzen naar de site van stichting Hoormij NVVS.

We verwijzen naar de site over DFNA9 : https://denegendevan.nl/dfna9-wat-is-dat/

Vestibuloog professor dr. Kingma geeft uitleg over problemen met het evenwichtsorgaan

Prof. dr. Herman Kingma, vestibuloog, specialist in het evenwicht laat in onderstaand filmpje tijdens een college zien hoe problemen aan het evenwichtsorgaan de gezondheid behoorlijk kunnen 'verzieken'.

Meer info

Lees onze pagina's over gerelateerde onderwerpen:


Meer info van andere sites:
https://richtlijnen.nhg.org/standaarden/duizeligheid ook voor het beleid en de aanpak van de diverse duizeligheidsproblematieken.
https://www.stichtinghoormij.nl/nl-nl/duizeligheid-en-evenwicht/alles-over-duizeligheid-en-evenwicht
https://www.kno.nl/patienten-informatie/duizeligheid/ 

https://denegendevan.nl/dfna9-wat-is-dat/
DFNA9 is een autosomaal dominant progressief perceptief gehoorverlies met vaak al vanaf het 40e levensjaar (bij sommigen al veel eerder) perioden van heftige duizelingsaanvallen met klachten van vegetatieve aard (zweten, misselijkheid, bleek wegtrekken, onrust of angst). Daarbij is het opvallend dat het gehoorverlies niet aan beide oren gelijk in tijd verloopt.

Verdiepende kennis van de anatomie en functie van het evenwichtsorgaan vindt u via deze link:https://audiologieboek.nl/content/3-2-22-anatomie-van-het-binnenoor-en-het-evenwichtsorgaan/


Boek

Het boek Dizzy Me (Stadsbader, Wuyts ISBN: 9789057184017) geeft een uitgebreid overzicht van en inzicht in evenwichtsaandoeningen.

 

Breng je klachten in kaart!

SO STONED is de afkorting van Symptomen, Om de hoeveel tijd, Sinds?, Trigger, Otologie (gehoor en oor), Neurologie, Evolutie (verloop) en Duur.
De bedenker van deze methode om klachten in kaart te brengen is professor F. Wuyts. De stichting Hoormij is bijzonder goed bezig met juiste info over evenwichtsproblematieken.
Download via hen de PDF > Misselijk, duizelig, uit balans, suizende oren? Breng je klachten in kaart voor de juiste diagnose.
Of download het hieronder:

So Stoned breng je klachten in kaart
PDF – 1,5 MB 663 downloads

Tips bij evenwichtsproblemen

Tips om om te gaan met evenwichtsproblemen? Volg deze link:  https://www.stichtinghoormij.nl/items/nl-nl/nieuws/voor-iedereen/uitleg-en-tips-bij-evenwichtsproblemen

 
Tips bij orthostatische hypotensie: https://www.rivas.nl/beatrixziekenhuis/patienten/aandoeningen/lage-bloeddruk-na-het-staan-orthostatische-hypotensie/

Duizeligheidscentra

Duizeligheidscentrum Rotterdam: Franciscus Gasthuis & Vlietland en Maasstad Ziekenhuis
Overige duizeligheidscentra zie info via deze link.
of
https://www.kno.nl/patienten-informatie/duizeligheid/duizeligheidscentra-nl/

Lotgenotencontact

Er bestaan vier onafhankelijke (in sommige gevallen besloten) Facebookgroepen: Leven met Menière, Evenwichtsstoornis, Eerlijk over Evenwicht. Mal de Débarquement Syndroom.

Download

Download  de pdf hieronder:
https://centraal.mumc.nl/sites/central/files/uitval_van_een_of_twee_evenwichtsorganen_0.pdf

Uitval Van Een Of Twee Evenwichtsorganen
PDF – 483,7 KB 393 downloads

Dringende oproep!!

Wij willen een oproep doen dat er nieuwe onderzoeksgelden vrij mogen komen dat wetenschappers uit de vakgebieden Neurologie, KNO en Oogheelkunde samen onderzoek doen.
De gevolgen voor mensen die aan evenwichtsproblemen lijden zijn te complex en niet alléén te benaderen vanuit één van de vakgebieden alleen.

Evenwichtsorgaan belangrijk bij blikstablilisatie

https://www.stichtinghoormij.nl/items/nl-nl/nieuws/voor-iedereen/evenwichtsorgaan-belangrijk-voor-blikstabilisatie-perceptie-en-bij-het-houdingsgevoel

Lees de blog van expert Tania Stadsbader over evenwichtsziekte

Hersenletsel-uitleg heeft Tania Stadsbader, vanwege haar expertise op het gebied van evenwichtsproblematiek, gevraagd of zij over dit onderwerp wil schrijven.
Zij kan heel helder vanuit haar ervaringen en deskundigheid de problematiek verwoorden. Volg deze link.

Disclaimer: De informatie op deze website is zorgvuldig verzameld, verwerkt en weergegeven. De makers van de website noch onze stichting aanvaarden aansprakelijkheid voor gevolgen van eventueel onjuist weergegeven informatie op deze pagina’s.

Picture vestibular organ: Door Henry Vandyke Carter - Henry Gray (1918) Anatomy of the Human Body  Plaat 920, Publiek domein, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=566864