Vergiftiging / Intoxicatie
en Middelengebruik
Dit is een landingspagina voor alle onderwerpen 'vergiftiging en middelengebruik'. Klap het menu uit om alles te zien.

Neurotoxisch = giftig voor het brein
Vergiftiging of wel intoxicatie kan de oorzaak van hersenletsel zijn.
De stoffen die giftig zijn voor het zenuwstelsel (neurotoxische stoffen) beïnvloeden de werking van neurotransmitters.
Neurotransmitters zijn stofjes die hersencellen (neuronen) met elkaar laten communiceren. Daarnaast laten ze zenuwcellen met spiercellen communiceren. Deze zenuwcellen hebben aan het uiteinde een contactplaats waar de signaaloverdracht plaatsvindt. Lees meer op de pagina over neurotransmitters.
Wanneer neurotransmitters niet meer goed kunnen communiceren kunnen er verschillende klachten ontstaan. Als de uitval blijvend is, spreekt men van hersenletsel of spieruitval. Vaak zijn de gevolgen van hersenletsel onzichtbaar. De onzichtbare gevolgen van hersenletsel zijn de gevolgen die het minst begrepen worden door de omgeving, maar die vaak het heftigst zijn voor de persoon in kwestie.
Voorbeelden van neurotoxische stoffen zijn:
- zware metalen (lood, broom, koper (ziekte van Wilson), kwik en kwikverbindingen).
- te hoge doses medicijnen of te lang gebruik van barbituraten en opioïden.
- organische oplosmiddelen: azijnzuur, benzeen, chloroform, ethanol, di-ethyleen, heptaan, HMPA, methanol, mierenzuur, pentaan, THF en toluene. Deze stoffen kunnen ook leiden tot schildersziekte ook wel Chronische Toxische Encephalopathie (CTE) of Organisch psychosyndroom (OPS) genoemd.
- neurotoxinen (zenuwgassen, insecticiden, sommige bacteriën en gif uit dieren en planten)
- koolmonoxide of CO-vergiftiging Koolmonoxide is een gas dat in het bloed bindt aan hemoglobine, het eiwit dat zuurstof door je lichaam vervoert. Hierdoor krijgt je lichaam minder zuurstof. De klachten kunnen hoofdpijn, duizeligheid, misselijkheid en vermoeidheid zijn. Iemand kan in slaap vallen, bewusteloos raken en zelfs overlijden als er niet op tijd hulp komt. Chronische koolmonoxidevergiftiging komt door langdurige blootstelling aan kleine hoeveelheden koolmonoxide. Dit kan leiden tot hoofdpijn, spierkrampen, misselijkheid en braken, cognitieve problemen, zoals verwarring, geheugenproblemen, depressie, prosopagnosie (het niet herkennen van gezichten) of zelfs gehoorhallucinaties (auditieve hallucinaties). Bij zwangere vrouwen kan het leiden tot afwijkingen in het zenuwstelsel van het ongeboren kind.
- nanoplastics microplastics
Lees over de risico's voor op de hersenen door middelengebruik:
- alcohol. Van alcohol is bekend dat het een neurotoxische stof is voor de hersenen.
- drugs, waaronder:
- e-sigaret-en-shisha-pen
- vapen /vapes of e-sigaret
- vapen en nicotine hebben een negatief effect op de hersenontwikkeling en is bovendien zeer verslavend, zegt ook het Trimbos instituut.
"Nicotine bereikt binnen zeven seconden de hersenen en zorgt binnen zeven seconden voor een 'milde roes', die enkele minuten duurt. De stof is zeer verslavend. Vanwege de snelle afbraak van nicotine in het lichaam hebben verslaafde rokers de behoefte om meermalen en verspreid over de dag te roken, zodat de nicotinespiegel in het bloed op peil blijft". zegt ook het Trimbos instituut.
Vapen. Die stof die ook in vapes zit, kan leiden tot hartkloppingen, duizeligheid, hoge bloeddruk en zelfs epileptische aanvallen.
Bij het roken van vapes, elektronische sigaretten, komen ook giftige metalen vrij. Die brengen schade toe aan de hersenen, luchtwegen en andere organen. Deze giftige metalen zijn onder andere lood, uranium en cadmium.
Niet alleen kan vapen luchtwegklachten geven maar het vapen heeft zeker voor jongeren ook effect op de hersenen en psyche. Impulsiviteit, slechte impulscontrole, concentratieverlies en geheugenproblemen en depressie worden veel genoemd. De hersenen ontwikkelen zich tot ongeveer het 25e levensjaar. Als zij voor die tijd in de ontwikkeling geschaad zijn, is dat onherstelbaar. - kijk op https://www.ikstopnu.nl/
- Bel de Stoplijn: 0800-1995
- of kies voor de Stop mail
Lees onze speciale pagina over de hersenen en verslaving. Wat gebeurt er in het brein bij een verslaving?
Microplastics en nanoplastics in het menselijk lichaam en in de hersenen
Microplastics en nanoplastics (MNP soms afgekort tot NMP nanomicroplastics), kleine plasticdeeltjes, komen steeds vaker voor in ons milieu en zijn inmiddels ook in het menselijk lichaam aangetroffen. Onder andere de menselijke nier, lever, hersenen, longen, darmen, beenmerg en placenta bleken microplastics te bevatten.
Hoe groot is dat?
Microplastics = minder dan 5 millimeter groot
Nanoplastics = piepkleine deeltjes van 1 tot 1000 nanometer. Juist die hopen zich in grotere hoeveelheden op in de hersenen, meer dan in de lever of nieren.
Vaak worden bij onderzoek alleen grotere deeltjes (meer dan 5 micrometer) gemeten, waardoor de kleinste nanoplastics niet worden meegenomen.
Dementie
Meer ophoping van MNP werd gevonden in de hersenen van mensen die aan dementie zijn overleden. Deze ophopingen zaten vooral in de wanden van bloedvaten in de hersenen en in immuuncellen. Bij dementie krimpt het hersenweefsel, werkt de bescherming van de hersenen minder goed en worden afvalstoffen slechter opgeruimd. Dit kan ervoor zorgen dat de MNP-waarden hoger zijn. Uit deze bevindingen konden geen conclusies over oorzaak en gevolg getrokken worden.
Bloed-hersenbarrière
Een zorgwekkend aspect hiervan is de potentiële impact op de bloed-hersenbarrière, een kritieke beschermende laag die het brein moet afschermen tegen schadelijke stoffen. Onderzoek wijst erop dat sommige microplastics deze barrière kunnen passeren, wat kan leiden tot ophoping in de hersenen. Dit kan mogelijk ontstekingsreacties, neurologische schade of verstoring van hersenfuncties veroorzaken.
De bloed-hersenbarrière is normaal gesproken een essentieel mechanisme in het menselijk lichaam dat de hersenen beschermt tegen schadelijke stoffen en ziekteverwekkers. Het bestaat uit een netwerk van strak verbonden cellen in de wanden van de bloedvaten in de hersenen. Deze barrière zorgt ervoor dat alleen specifieke moleculen, zoals zuurstof en voedingsstoffen, vanuit het bloed naar de hersenen kunnen worden doorgelaten.
Nog niet bekend wat dat voor de gezondheid betekent
Hoewel het exacte effect op lange termijn nog niet volledig is onderzocht, is het duidelijk dat blootstelling aan microplastics risico's met zich meebrengt voor de menselijke gezondheid. Zodra dat bekend is plaatsen we dat hier.
Het verminderen van plasticgebruik en het verbeteren van afvalbeheer zijn cruciale stappen om deze problematiek aan te pakken.
Beperk het gebruik van plastic voor eenmalig gebruik tot een minimum, ventileer je huis goed en stofzuig regelmatig om stof en plastic afval te verwijderen en vermijd cosmetische producten die opzettelijk MNP toevoegen, zoals scrubs met plastic bolletjes.

Bronnen:
Eyskens, E., Feenstra, L., Meinders, A. E., Vandenbroucke, J. P., & Van Weel, C. (1997). Codex Medicus (10e ed.). Maarssen, Nederland: Elsevier Gezondheidszorg.
Hersenletsel uitleg team | Hersenletsel-uitleg.nl. (2014.). van https://www.hersenletsel-uitleg.nl/
Kuks, J. B. M., Snoek, J. W., Oosterhuis, H. G. J. H., & Fock, J. M. (2013). Klinische neurologie (15e ed.). Houten, Nederland: Bohn Stafleu van Loghum.
Nihart, A.J., Garcia, M.A., El Hayek, E.et al. Bioaccumulatie van microplastics in de hersenen van de overleden mens. Nat Medhttps://doi.org/10.1038/s41591-024-03453-1
J. van Amsterdam, T. Nabben & W. van den Brink (2015). Recreational nitrous oxide use: Prevalenceand risks. Regulatory toxicology and pharmacology, 73 (3), 790-79
Van Valen, E. (2018). Chronic solvent-induced encephalopathy: Diagnosis and course (scriptie). Geraadpleegd van https://pure.uva.nl/ws/files/24469376/Thesis.pdf
http://www.uva.nl/content/evenementen/promoties/2018/05/diagnostiek-en-beloop-schildersziekte-in-nederland.html
https://www.drugsinfoteam.nl/drugsinfo/lachgas/lachgas-risico
https://www.trimbos.nl/docs/fff0f1ee-c774-4ed0-adbb-b63493d6450f.pdf
https://mijn.bsl.nl/lachgas-distikstofoxide-farmacologische-en-toxicologische-aspect/634422?redirect=1
Nihart, A.J., Garcia, M.A., El Hayek, E. et al. Bioaccumulation of microplastics in decedent human brains. Nat Med 31, 1114–1119 (2025). https://doi.org/10.1038/s41591-024-03453-1
https://www.nature.com/articles/s41591-024-03453-1 https://doi.org/10.1038/s41591-024-03453-1
https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2452074822000635 Rampserger et al (2023)