Sommige mensen met hersenletsel hebben ook een verslaving, zoals aan alcohol, drugs of iets anders. Dit kan al bestaan hebben vóór het letsel, het kan het letsel hebben veroorzaakt of het kan zijn ontstaan als gevolg van het letsel.

Dit kan voor de persoon zelf, de omgeving én de professionals een complexe dubbele uitdaging (dubbelproblematiek of NAH+ en NAH++) vormen, omdat de verslaving en het letsel elkaar op diverse manieren kunnen beïnvloeden.

De denkfuncties (cognitieve functies) kunnen verslechteren. De controle over het gedrag kan (verder) afnemen, wat kan leiden tot een toename van impulsiviteit of risicovol gedrag. Ook kunnen stemmingsstoornissen of angst ontstaan of verergeren. Er kunnen lichamelijke gevolgen optreden, zoals effecten op de spieren, motoriek, organen en hersenfuncties.

Er zijn dus specifieke risicofactoren op middelengebruik bij NAH.

Wat gebeurt er bij een verslaving?

Bij een verslaving raakt het beloningssysteem in de hersenen uit balans. Het is niet simpelweg een gedragsprobleem. Dit beloningssysteem wordt geactiveerd door plezierige activiteiten, zoals eten, sociale interacties of sporten. Het beloningscircuit, ook wel het dopaminerge systeem genoemd, omvat hersengebieden die samenwerken om beloningen te verwerken en gedrag te beïnvloeden.

Het begint vaak onschuldig: mensen gebruiken middelen om zich goed te voelen of emoties zoals trauma en angst te verzachten. Maar door geleidelijke veranderingen in hersenverbindingen kan dit leiden tot een verslaving. Willen gebruiken is veranderd in moeten gebruiken.

Bij een verslaving zorgt een stof (zoals alcohol, drugs of nicotine) of een gewoonte (zoals gamen, gokken, social media, intensief bewegen, sporten, seks, voedsel) voor overmatige stimulatie van het beloningssysteem. Belangrijke hersengebieden in dit circuit zijn de ventrale tegmentale area (VTA), het nucleus accumbens en de prefrontale cortex, waarover in het volgende hoofdstuk meer.

De hersenen produceren steeds meer van de stof dopamine (neurotransmitter), wat een kortstondig gevoel van geluk of ontspanning geeft. Dit effect is tijdelijk, waardoor steeds meer van de stof of activiteit nodig is om hetzelfde gevoel te ervaren. Een teveel aan dopamine kan rusteloosheid, impulsief gedrag, concentratieproblemen en angst veroorzaken. Overactieve dopaminepaden kunnen zelfs leiden tot neuropsychiatrische aandoeningen, zoals schizofrenie.

Controle over gedrag vermindert
De controle over gedrag neemt verder af omdat de prefrontale hersenschors, normaal remmend op de amygdala, minder goed werkt. Dat leggen we in het volgende hoofdstuk uitgebreider uit. Het wordt moeilijker te stoppen, waardoor iemand zich volledig op de verslaving richt, ondanks schadelijke gevolgen. Dit beïnvloedt niet alleen de fysieke en mentale gezondheid door schuld en schaamte, maar kan ook problemen geven in relaties, werk en financiën.

Let op! Wanneer een verslavingspatroon eenmaal is geactiveerd, zie je vaak dat de ene verslaving gemakkelijk door een andere kan worden vervangen.

Geen oordeel maar hulp!
Niemand kiest bewust voor een verslaving; het vermogen om keuzes te maken raakt verstoord in de hersenen. Er vinden echte veranderingen in de hersenen plaats. Herstel is mogelijk, maar vraagt tijd, inzicht, voorlichting, therapie, compassie en de juiste ondersteuning.

Hersengebieden en neurotransmitters die betrokken zijn bij een verslaving

Hersengebieden

• De amygdala en de prefrontale hersenschors of prefrontale cortex zijn twee essentiële delen van het menselijk brein die nauw samenwerken, via een netwerk van neurale paden. Dit netwerk maakt communicatie en coördinatie tussen beide mogelijk.
  
  De amygdala speelt een belangrijke rol bij emoties, zoals angst en beloning, terwijl de prefrontale cortex verantwoordelijk is voor rationeel denken, besluitvorming en impulscontrole.
  
  Onder normale omstandigheden werken deze gebieden samen om emotionele reacties in balans te houden en weloverwogen beslissingen te nemen.
  
  Bij een verslaving raakt deze samenwerking in het brein uit balans. De amygdala raakt overactief, wat zorgt voor sterke verlangens (craving) en heftige emoties. Tegelijkertijd werkt de prefrontale cortex minder goed, waardoor het lastiger wordt om de impulsen te beheersen of verstandige keuzes te maken. Dit is de reden waarom een verslaving vaak leidt tot verminderde controle en extra gevoeligheid voor 'triggers'.
  
  
• Het ventrale tegmentale gebied (VTA) aan de aan de onderkant van de middenhersenen (mesencefalon) is verantwoordelijk voor de afgifte van dopamine, een neurotransmitter die ons een gevoel van plezier en motivatie geeft. Een aantal cellen in dit gebied gebruikt de stof dopamine om met elkaar te communiceren. Overactieve dopaminepaden kunnen iemand gevoelig maken voor verslavingen.
  
  
•  De nucleus accumbens, onderdeel van de basale kernen en daarmee van het limbisch systeem, is een belangrijk deel van het beloningssysteem in de hersenen. Het zorgt ervoor dat diegene zich blij en beloond voelt. Het helpt bij het regelen van emotionele reacties, het opslaan van emotionele herinneringen, genot en motivatie. 
  Het helpt ook bij pijnbestrijding door de afgifte van dopamine en serotonine, die een rol spelen bij pijn en plezier.
  
  

Neurotransmitters

• Serotonine draagt bij aan het ervaren van ontspanning en welzijn. Een teveel kan hoofdpijn, zweten en verwarring geven en tot ernstigere problemen leiden zoals spiertrekkingen, hoge koorts, en zelfs levensbedreigende complicaties.
  
• Dopamine geeft een fijn gevoel als het vrij komt als beloning, maar een teveel aan dopamine in het lichaam kan leiden tot negatieve effecten als verslaving of stemmingsstoornissen. Dit kan zich uiten in symptomen zoals rusteloosheid, impulsief gedrag, moeite met concentreren en zelfs angstgevoelens. Als dit systeem te veel wordt geprikkeld, raakt het uit balans en kan iemand verslaafd raken.
   
  
• kijk op https://www.ikstopnu.nl/ 
• Bel de Stoplijn: 0800-1995
• Of kies voor de Stop mail

Bekijk dit filmpje op https://www.drugsinfo.nl/bezorgd/wat-is-verslaving/

Aan te raden website
https://www.drugsinfo.nl/bezorgd/wat-is-verslaving